Nieżyty nosa (NN) to stany zapalne błony śluzowej jam nosowych objawiające się okresowym lub przewlekłym występowaniem kataru, świądu, kichania i zatkania nosa. Do rozpoznania NN nie są konieczne wszystkie objawy.
Prof. dr hab. n. med. Bolesław K. Samoliński
Warszawski Uniwersytet Medyczny, Prezydent Polskiego Towarzystwa Alergologicznego
U niektórych chorych wystarczy np. obrzęk błony śluzowej prowadzący do uczucia niedrożności nosa, bez innych towarzyszących symptomów choroby. W Polsce NN dotyczą 36 proc. populacji i są najczęstszą przewlekłą postacią chorób cywilizacyjnych aż do 3-4 dekady życia, podobnie jak w krajach wysoko rozwiniętych.
NN dzieli się na alergiczne (ANN) i niealergiczne (NNN), występujące w proporcji 50 proc. na 50 proc. Niealergiczny nieżyt nosa (NNN) to schorzenia o niejednolitej klasyfikacji i nomenklaturze. Obecnie rozróżnia się aż 47 rożnych postaci NNN. Najbardziej typowe i łatwo rozpoznawalne, a także najczęstszą są tzw. NNN eozynofilowe. Nazwa pochodzi od typu komórek zapalnych eozynofili, które występują w chorej błonie śluzowej. Nie znana jest przyczyna pojawiania się tych komórek, jednak wiadomo, iż wydzielane przez nie enzymy niszczą błonę śluzową, zakończenia nerwowe i naczynia krwionośne, prowadzącego do obrzęku błony śluzowej, nadreaktywności jam nosowych i uczucia duszności. Mogą współwystępować inne wymienione wyżej objawy.
Inne częste NNN to zaburzenia hormonalne (typowe dla kobiet w ciąży), neurogenne (wodnista wydzielina nosowa, bez obrzęku, występująca zwykle po 6. dekadzie życia), czy w przebiegu nietolerancji niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Ta ostania postać jest najcięższa, związana w 80 proc. z astmą i w 50 proc. polipami nosa. Brak rozpoznania konkretnego typu NNN zmusza lekarza do stwierdzenia tzw. Idiopatycznego NN, a więc o nieznanej przyczynie. NNN jest znacznie więcej. Generalnie klasyfikacja obejmuje: NNN z polipami i bez polipów, a te bez polipów to dalsze typy wyżej wymienione i inne.
Zaburzenia oddychania przez nosa prowadzą do zaburzeń snu, koncentracji, bólów głowy. Jakość życia chorych z katarem jest znacznie upośledzona, a u dzieci prowadzi do zaburzeń rozwojowych psychomotorycznych. NN, w tym również NNN, mogą prowadzić do astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, a tym samym do przedwczesnych zgonów w wieku podeszłym, głównie z powodu częstszego i bardziej nasilonego współwystępowania chorób układu sercowo-naczyniowego, z zawałami serca włącznie.
Rozpoznanie NNN
We wstępnym etapie oparte jest na wykluczeniu alergii górnych dróg oddechowych, która przebiega bardzo podobnie do NNN. Kolejnym etapem są badania histopatologiczne lub cytologiczne błony śluzowej, pozwalające na ocenę typu zapalenia, jak np. zapalenia eozynofilowe, czy neutrofilowe
Czasami chory zgłasza się z trudnościami oddychania przez nos, które nie mają u podłoża zapalenia. Są to rynopatie, najczęstszą skrzywienie przegrody nosa. Wówczas chory ma stale zatkany nos. Rozpoznanie oparte jest na teście obkurczenia błony śluzowej nosa za pomocą leków donosowych i ocenie stopnia zmian zdrożności i wielkości obrzęku za pomocą rynometrii, rynomanometrii, czy nosowej pikflometrii.
Leczenie
Zależne jest od rozpozna. Najczęściej zalecane są donosowe glikokortykosteroidy – preparaty o bardzo wysokim profilu bezpieczeństwa i silnym działaniu przeciwzapalnym. Czasami konieczne jest leczenie klimatyczne, a nawet chirurgiczne. Decyzje w tej sprawie powinien podjąć rynolog, przy współpracy z chorym lub jego opiekunem.