W Polsce hipercholesterolemia jest najczęściej występującym czynnikiem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Szacuje się, że nieprawidłowe stężenie cholesterolu dotyczy około 18 mln ludzi.
Prof. Artur Mamcarz
Kierownik III Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydziału Lekarskiego WUM, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie
Kto najczęściej choruje na hipercholesterolemię?
Niemodyfikowalnym czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo choroby jest wiek, dlatego hipercholesterolemię częściej stwierdza się u osób starszych niż u młodszych. Nieprawidłowe stężenie cholesterolu często występuje także u osób mających nadwagę lub otyłych. Może także występować u osób, które na co dzień mają niewiele ruchu, jedzą tłusto i zbyt kalorycznie. Należy jednak pamiętać, że hipercholesterolemia jest powszechna, dlatego występuje też u osób młodych i niemających zdiagnozowanych chorób. Te osoby zwykle nie prowadzą zdrowego stylu życia, a w wywiadzie rodzinnym stwierdzona została hipercholesterolemia. Zasadnicze znaczenie dla wystąpienia powikłań ma podwyższone stężenie cholesterolu frakcji LDL (frakcja promiażdżycowa).
Jakie konsekwencje zdrowotne mogą wystąpić, jeśli podwyższone stężenie cholesterolu będzie się utrzymywać, a hipercholesterolemia nie będzie leczona?
Hipercholesterolemia jest głównym czynnikiem ryzyka miażdżycy i jej powikłań, czyli choroby niedokrwiennej serca, zawału serca oraz udaru mózgu. Warto zaznaczyć, że ryzyko negatywnych konsekwencji zdrowotnych oraz ich powikłań zwiększa się o ok. 30 proc. wraz ze wzrostem stężenia cholesterolu o każde 30 mg/dl.
Jak w takim razie skutecznie redukować poziom cholesterolu w pierwszym stadium choroby? Jakie działania profilaktyczne pozwolą utrzymać go w normie?
U osób, które poza podwyższonym stężeniem cholesterolu nie mają innych chorób, warto początkowo wdrożyć postępowanie behawioralne. U tych pacjentów docelowe stężenie cholesterolu można osiągnąć za pomocą: aktywności fizycznej, modyfikacjom diety i dbania o właściwą masę ciała. Należy jednak podkreślić, że u pozostałych chorych, którzy np. dodatkowo mają nadwagę lub otyłość, hipercholesterolemię w wywiadzie rodzinnym, przeszły już zawał lub mają choroby współistniejące, konieczne jest wprowadzenie terapii farmakologicznej.
Aby zwiększyć szanse osiągnięcia docelowego stężenia cholesterolu, u nich także wprowadza się metody niefarmakologiczne. Wszyscy pacjenci, a także osoby, które chcą przeciwdziałać hipercholesterolemii powinni regularnie uprawiać aktywność fizyczną. Rekomendowane jest około 150-300 minut aktywności o umiarkowanej intensywności lub co najmniej 75 minut aktywności o dużej intensywności tygodniowo. Oprócz tego należy pamiętać o modyfikacji diety. Powinna być właściwie zbilansowana energetycznie, zawierać dobrej jakości produkty (należy unikać wysokoprzetworzonych), niewielką ilość mięsa, zwłaszcza tłustego oraz jak najmniej tłuszczów zwierzęcych, a więcej pochodzenia roślinnego.
Jakie znaczenie w terapii ma stosowanie produktów bogatych w sterole roślinne? Na jakim poziomie nasza dieta powinna dostarczać sterole?
Dieta pacjentów z podwyższonym cholesterolem powinna być bogata w sterole roślinne na każdym etapie choroby oraz zarówno u pacjentów leczonych tylko niefarmakologicznie, jak i u tych, którzy stosują leki. Jest to istotne, gdyż sterole roślinne to sprawdzony składnik obniżający poziom cholesterolu we krwi. Potwierdzają to m.in. najnowsze Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) i Europejskiego Towarzystwa Miażdżycy (EAS), które rekomendują stosowanie żywności funkcjonalnej wzbogaconej w fitosterole.
Aby zatem skutecznie obniżały cholesterol, wystarczy spożyć 2 g steroli roślinnych dziennie, które w takiej objętości mają zdolność obniżenia stężenia cholesterolu frakcji LDL o ok. 10-15 proc. Niestety standardowa, codzienna dieta dostarcza zaledwie 200-400 mg fitosteroli dziennie. Dlatego, aby obniżyć ryzyko negatywnych konsekwencji zdrowotnych hipercholesterolemii, konieczne jest regularne stosowanie żywności funkcjonalnej wzbogaconej o fitosterole.
Kto powinien stosować sterole roślinne? Czy taką dietę powinno stosować np. dziecko, u którego zdiagnozowano podwyższony cholesterol LDL?
Dieta bogata w sterole roślinne jest wskazana u każdego, kto ma nieprawidłowe stężenie cholesterolu w organizmie. Mogą ją stosować wszyscy, niezależnie od wieku, stanu zdrowia, chorób współistniejących itd. Aby stanowiła prewencję incydentów sercowo-naczyniowych, istotna jest ciągłość oraz systematyczność jej stosowania. Może ona być prawdziwie skuteczna dopiero wtedy, gdy jest nieprzerwana.
Jakie badania wykonać, aby sprawdzić stężenie cholesterolu we krwi i uchronić się chorobami układu sercowo-naczyniowego?
Aby sprawdzić, czy stężenie cholesterolu w organizmie jest podwyższone, wystarczy wykonać lipidogram, czyli tzw. profil lipidowy. Badanie sprawdza poziom lipidów w osoczu krwi – analizie podlegają m.in. parametry takie jak: cholesterol całkowity (CHOL), cholesterol LDL, cholesterol HDL i trójglicerydy (TG). Lipidogram zaliczany jest do podstawowych badań profilaktycznych, dlatego warto wykonać go przynajmniej raz w roku.