Dr Małgorzata Gałązka-Sobotka
Dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego, dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego, wiceprzewodnicząca Rady Narodowego Funduszu Zdrowia, członek Zarządu IFIC Polska, doradca Prezydenta Pracodawców RP w obszarze ochrony zdrowia
Specjaliści robią wszystko, by astma w Polsce była jak najlepiej diagnozowana i leczona. W tym celu właśnie powstała inicjatywa nowego modelu zarządzania tą chorobą. Na czym polega i jakie korzyści może przynieść pacjentom?
Astma ciężka – jaki jest profil epidemiologiczny i obraz kliniczny tej choroby w Polsce?
Astma ciężka należy do tych jednostek chorobowych uważanych za powód generacji niepotrzebnych zgonów oraz hospitalizacji, których moglibyśmy zapobiec. Moglibyśmy to zrobić, gdybyśmy spojrzeli na astmę w sposób adekwatny do jej czynników ryzyka, przebiegu, objawów, wdrażając odpowiednie leczenie oraz diagnostykę. Jest to choroba, którą możemy kontrolować, dzięki czemu osiągać korzyści zdrowotne, systemowe i gospodarcze. Szacuje się, że na astmę w Polsce choruje prawie 6 procent dorosłej populacji.
Astma ciężka z kolei to zaawansowana postać choroby, wymagająca włączenia zupełnie innego leczenia, najczęściej są to pacjenci zaliczający się do specjalistycznych najnowocześniejszych terapii w programach lekowych. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że ok. 5-10 procent chorych na astmę, ma postać ciężką. 3-4 procenty jest to ciężka astma niekontrolowana, wymagająca innowacyjnej terapii. My, jako specjaliści w Polsce staramy się, by tych przypadków astmy ciężkiej było jak najmniej, a choroba była kontrolowana i nie wymagała hospitalizacji. Dobrze leczona astma może być prowadzona na poziomie lekarza rodzinnego, alergologa lub pulmonologa, w trybie ambulatoryjnym.
Jak wygląda stan leczenia astmy ciężkiej w Polsce?
Do najczęstszych przyczyn optymalnej kontroli astmy należy niestosowanie leczenia przeciwzapalnego. Ci chorzy mają także częstsze objawy, zaostrzenia, a także muszą być hospitalizowani. Nadużywają oni za to leków ratunkowych, które nie leczą przeciwzapalnie, a jedynie rozszerzają oskrzela. W innych jednostkach chorobowych mamy do czynienia z niedoborem leku – tutaj jest na odwrót, a nieodpowiednie leki są nadużywane. Za to stosując leki przeciwzapalne, zmniejsza się znacznie ryzyko zgonu. Musimy zatem sięgnąć po narzędzia pomagające nam w kontrolowaniu astmy, np. zwracając uwagę na liczbę zużytych opakowań leków ratunkowych w stosunku do tych przeciwzapalnych. Warto także popularyzować najnowsze doniesienia na temat przebiegu samej choroby i jej leczenia nie tylko wśród pacjentów, ale i lekarzy pierwszego kontaktu.
Jakie są koszty bezpośrednie i pośrednie leczenia astmy ciężkiej w Polsce?
Koszty związane z leczeniem astmy są bardzo wysokie. Bezpośrednie, ponoszone przez NFZ z tytułu hospitalizacji wynoszą ok. 75 milionów złotych. Za to 195 milionów złotych to koszt świadczeń ZUS, związanych z niezdolnością pacjentów do pracy. Szacuje się, że od 204 do nawet 500 milionów złotych kosztuje utrata produktywności chorych na astmę, którzy bez choroby mogliby być nadal aktywni zawodowo. W latach 2015-2019 wartość świadczeń realizowanych podczas opieki szpitalnej pacjentów zmagających się astmą oskrzelową przekroczyła nawet 1 miliard 100 milionów złotych. Są to zatem ogromne koszty, które moglibyśmy ograniczyć, gdybyśmy efektywniej diagnozowali i leczyli astmę.
W jakim celu powstał raport „Astma oskrzelowa – nowy model zarządzania chorobą nakierowany na wzrost wartości zdrowotnej” Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego?
Przesłanką do powstania tego raportu było nakreślenie szeroko rozumianej opinii publicznej (nie tylko lekarskiej) skali tego problemu zdrowotnego. Po pierwsze chcieliśmy wskazać naturalne zagrożenia, w tym zanieczyszczenie środowiska, przyczyniające się do zachorowalności m.in. na astmę. Następnie celem było pokazanie, jak dużej populacji dotyczy ten problem oraz ile poziomów systemu ochrony zdrowotnej jest zaangażowanych w opiekę nad tymi pacjentami. Jednocześnie, raport powstał, by zmobilizować specjalistów do stworzenia rekomendacji wdrożenia nowych interwencji systemowych mających na celu poprawę tego stanu rzeczy. Oczywiście sięgaliśmy po dorobek i doświadczenie tych, u których zmiany przyczyniły się do poprawy wyników leczenia w tym obszarze.
Jakie są założenia nowego modelu organizacji opieki zdrowotnej nad pacjentami z astmą w Polsce wg najnowszego raportu?
Zaproponowaliśmy nowoczesny model zarządzania chorobą nakierowany na wzrost wartości zdrowotnej. Postawiliśmy na poprawę wyników leczenia, poprawę doświadczeń pacjenta i zwiększenie efektywności ekonomicznej. Model ten zakłada zatem sprawny podział zadań pomiędzy specjalistami, tak aby najciężej chorymi zajmowali się najbardziej wykwalifikowani lekarze i ośrodki. Z kolei lżej chorzy powinni być wyposażeni w wiedzę i narzędzia, by móc kontrolować chorobę na poziomie POZ. Kluczowym elementem w naszej pracy, było również zapisywanie indywidualnego planu leczenia pacjenta w IKP, by każdy specjalista zajmujący się chorym wiedział, którą metodą pacjent jest leczony.