Nie lekceważ kaszlu

Choć kaszel najczęściej kojarzymy z infekcją, może być on objawem poważnych chorób przewlekłych. Nieleczony niesie ze sobą groźne powikłania. Jak leczyć kaszel i skąd wiedzieć, z jakim jego rodzajem mamy do czynienia?

Prof. zw. dr hab. n. med. Piotr Kuna

Naukowiec, lekarz, nauczyciel akademicki i menedżer, kierownik II Katedry Chorób Wewnętrznych Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym im. N. Barlickiego w Łodzi

Jakie są najczęstsze przyczyny suchego kaszlu? Jak odróżnić go od mokrego?

Kaszel to jeden z najczęstszych objawów będący przyczyną konsultacji lekarskich. Jest fizjologicznym odruchem obronnym organizmu, występującym na skutek działania czynników drażniących na błonę śluzową dróg oddechowych. Choć kaszel najczęściej kojarzymy z infekcją, może być on także objawem poważnych chorób przewlekłych. Nieleczony niesie ze sobą groźne powikłania.

Kaszel można podzielić na mokry (produktywny) i suchy (nieproduktywny), w zależności od tego, czy podczas jego występowania pojawia się odkrztuszanie wydzieliny. W przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych na początku zwykle dominuje kaszel suchy, który po kilku dniach przechodzi w kaszel mokry z towarzyszącą mu gęstą, śluzową wydzieliną. Organizm się broni, bo próbuje za wszelką cenę usunąć patogeny z układu oddechowego. Nie daje jednak rady. Wirusy uszkadzają nabłonek dróg oddechowych, który później odbudowuje się, a martwe komórki zostają usunięte – tu pojawia się kaszel mokry.

Tak jak wspomniałem, w przebiegu infekcji kaszel mokry jest ważny, bo pomaga usunąć wydzielinę i martwe komórki. Jeżeli ten proces nie przebiegnie efektywnie, może dojść do nadkażenia bakteryjnego.

Powikłania kaszlu są niebezpieczne oraz tym groźniejsze, im starszy jest pacjent.

Jakie powikłania może nieść ze sobą niewyleczony kaszel?

Niewyleczony, przewlekły kaszel może prowadzić do bardzo wielu powikłań, szczególnie u osób starszych. Są one czasem bardzo krępujące, np. nietrzymanie moczu, wypadanie macicy. W trakcie napadu kaszlu gwałtownie rośnie ciśnienie w klatce piersiowej i naczyniach. Może dojść do pęknięcia naczyń i krwotoku do różnych narządów wewnętrznych i mózgu, może dojść do urwania skrzeplin i zatoru naczyniowego, np. udar mózgu. Może pojawić się przepuklina. Inne groźne powikłania to wypadnięcia dysku kręgowego czy pęknięcie żeber.

Długotrwający kaszel może prowadzić do niewydolności krążenia.

Jakie są najbardziej odpowiednie metody zwalczania uporczywego kaszlu suchego, a jakie mokrego?

Jeżeli pacjent ma chorobę przewlekłą, to podstawą jest leczenie przyczynowe. Z kolei przeziębienie leczymy objawowo, przede wszystkim poprzez nawilżanie oraz wygaszanie odczynu zapalnego. W przypadku kaszlu suchego (nieproduktywnego), który jest uciążliwy i niepożądany, stosuje się leki hamujące odruch kaszlowy. Dzieli się je na dwie grupy: działające ośrodkowo – czyli wpływające na obszar mózgu kontrolujący kaszel, oraz działające obwodowo – które tłumią odruch kaszlu bezpośrednio w obrębie tchawicy i oskrzeli. Ta druga grupa leków wiąże się z mniejszym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych.

Lewodropropizyna to jedyny dostępny w Polsce lek przeciwkaszlowy o działaniu obwodowym, który znajduje się w rekomendacjach postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego. Zyskała tutaj najwyższy poziom rekomendacji – A1 – w kwestii leczenia suchego kaszlu u dzieci oraz dorosłych.

Kaszel produktywny, nazywany także mokrym, jest zjawiskiem korzystnym, dlatego zaleca się podejmowanie działań mających na celu ułatwienie usuwania wydzieliny z dróg oddechowych oraz zwiększenie efektywności kaszlu, poprzez nawilżanie wdychanego powietrza czy stosowanie leków takich jak mukolityki.

Najnowszym lekiem mukoaktywnym dostępnym bez recepty jest erdosteina. W przypadku kaszlu mokrego działa mukolitycznie – rozrzedza i zmniejsza lepkość wydzieliny, co ułatwia jej usuwanie z dróg oddechowych. Dzięki temu ogranicza częstość i nasilenie uciążliwego kaszlu, przez co pacjent mniej się męczy i zmniejsza się ryzyko nadkażenia bakteryjnego. Warto podkreślić, że erdosteina jest prolekiem i nie wywołuje podrażnień żołądka. Stymuluje także syntezę glutathionu w komórkach i ma bardzo silne działanie antyoksydacyjne, skraca czas trwania infekcji, np. COVID-19.

Dostępne preparaty łagodzą objawy kaszlowe, ale nie eliminują ich całkowicie.

Dlaczego warto stosować inne produkty do kaszlu suchego i mokrego?

Wiem, że niektórzy twierdzą, że są preparaty, które można stosować w obu rodzajach kaszlu. Osobiście, jako lekarz praktyk, stoję na stanowisku, że jeżeli mamy początkowo kaszel suchy, to należy stosować preparaty hamujące, a gdy zmienia się on w produktywny, to sięgnąć po takie, które pomogą nam uwolnić się od wydzieliny.

Kto powinien zaszczepić się przeciwko HPV?

Ida Karpińska

Prezes oraz Rzecznik prasowy organizacji Kwiat Kobiecości

Pewnego dnia, kiedy jechałam na akcję edukacyjną, zadzwoniła do mnie moja mama. Powiedziała mi, że gdyby kilkanaście lat temu była taka możliwość, aby mogła zaszczepić mnie przeciwko HPV, który spowodował u mnie raka szyjki macicy, to oddałaby każde pieniądze za to, bym była zdrowa i abyśmy nie musiały przez to wszystko przechodzić.

Jak dowiedziała się pani o tym, że choruje pani na raka szyjki macicy? Czy przed postawieniem diagnozy badała się pani regularnie, wykonywała badania cytologiczne?

Jestem kobietą, która przywiązuje ogromną wagę do swojego stanu zdrowia i tak było od zawsze. Regularnie wykonywałam badania krwi, chodziłam na kontrolne wizyty do ginekologa i każdego roku robiłam badanie cytologiczne. I właśnie dzięki temu, że nie zapomniałam o tym badaniu, udało się u mnie rozpoznać nowotwór w stadium, w którym jego wyleczenie było możliwe. O chorobie dowiedziałam się, gdy miałam trzydzieści parę lat. Przeprowadziliśmy się z mężem z Trójmiasta do Warszawy, zmieniłam pracę, staraliśmy się o powiększenie rodziny – to miał być nowy start. Jak co roku wybrałam się na badania do ginekologa. Po kilku dniach zadzwoniła pani z przychodni i poprosiła, abym osobiście odebrała wynik. Jadąc do gabinetu nawet przez myśl nie przeszło mi, że może być coś nie tak. Choroba nowotworowa bardzo mnie zaskoczyła. Kazała mi odłożyć wszystkie plany i marzenia – musiałam zająć się sobą i swoim zdrowiem.

Czy przed tym jak zachorowała pani na raka szyjki macicy słyszała pani o HPV? Co pani czuła, gdy dowiedziała się pani, że choroba była wywołana zakażeniem tym wirusem?

W czasach, kiedy zachorowałam na raka szyjki macicy niewiele jeszcze mówiło się o profilaktyce. HPV, wirus brodawczaka ludzkiego. Takie pojęcia nie przewijały się w gazetach czy programach telewizyjnych. Nikt też nie mówił o szczepieniach. Dlatego po zakończeniu leczenia zaczęłam mówić głośno o raku szyjki macicy, edukować kobiety, namawiać je, by i one wykonały badanie cytologiczna i zaszczepiły się przeciwko HPV.

Jak wyglądało u pani leczenie? Czy podczas terapii miała pani „gorsze dni”, obawy, że może pani nie udać się pokonać choroby?

Leczenie choroby nowotworowej jest bardzo trudne. Chyba nikt nie jest przygotowany na tak ciężkie przeżycia, które temu towarzyszą. Ja również nie byłam gotowa na poważną operację, chemioterapię czy radioterapię. Potrzebowałam czasu, aby poukładać sobie w głowie tą sytuację, ale pomogło mi moje pozytywne podejście do życia. W momencie, kiedy kobieta po chemioterapii wymiotuje, traci włosy, które są przecież częścią jej wizerunku, jest jej naprawdę ciężko. Potrzebuje wsparcia najbliższych osób, ale także ogromnej siły i determinacji. W trudnych chwilach bardzo pomogła mi moja rodzina, przyjaciele, a także rozmowy z pacjentami na oddziałach onkologicznych – to przede wszystkim chorzy na nowotwór pokazywali mi, że tą chorobę naprawdę można pokonać.

Czy dziś, kiedy udało się pani pokonać nowotwór, rozmawia pani z innymi kobietami o swojej chorobie, opowiada im swoją historię, przypomina o wykonywaniu profilaktycznej cytologii? Czy sugeruje pani mamom, aby rozważyły zaszczepienie swoich dzieci przeciwko HPV?

W Kwiecie Kobiecości od lat prowadzimy programy edukacyjne skierowane do młodych kobiet, w których przypominamy, aby od momentu rozpoczęcia życia seksualnego chodziły do ginekologa i wykonywały badanie cytologiczne. Informujemy je także jak ważne jest szczepienie przeciwko HPV – szczególnie u młodych dziewczyn. Niewiele osób wie, ale szczepienia przeciwko HPV powinno także wykonywać się u mężczyzn. W Polsce nie jest to jeszcze powszechna praktyka, ale w Australii już dziś wszystkie dziewczynki i chłopcy są szczepieni przed tym wirusem, tak aby za kilka lat całkowicie wyeliminować problem raka szyjki macicy. Ja również, pomimo tego, że już chorowałam na raka szyjki macicy, zaszczepiłam się przeciwko wirusowi HPV – takie szczepienie zabezpiecza nas przed wieloma typami wirusa HPV, który powoduje nie tylko choroby nowotworowe, ale także inne schorzenia nieonkogenne.