Czy wiesz, dlaczego masz lub możesz mieć Hashimoto?

Uważa się, iż w rozwoju choroby Hashimoto w 90 proc. udział mają czynniki genetyczne.

Prof. dr hab. Marek Bolanowski

Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami

Jest jednym z najczęstszych schorzeń endokrynologicznych, a zarazem najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy – leży u podłoża 90 proc. jej przypadków. Zapadalność na chorobę wzrasta z wiekiem, a częstość jej występowania szacuje się na 2-5 proc. u osób przed 60. rokiem życia do nawet 15 proc. po 75. roku życia. Chorują głównie kobiety, 4-5-krotnie częściej niż mężczyźni. Jest chorobą autoimmunologiczną, co oznacza, iż wynika z nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego skierowanej przeciwko komórkom własnego organizmu, pod wpływem której dochodzi do ich niszczenia i upośledzenia funkcji narządów, w którego skład wchodzą. W wypadku choroby Hashimoto procesem tym dotknięte są komórki tarczycy.

Uważa się, iż w rozwoju choroby Hashimoto w 90 proc. udział mają czynniki genetyczne, stąd nie ma uznanych skutecznych metod zmniejszenia ryzyka zachorowania. Kluczową rolę ma zatem tzw. profilaktyka wtórna, czyli wczesne rozpoznanie choroby w celu uniknięcia zwłoki w rozpoczęciu leczenia i zapobieżenia powikłaniom. Zachorowanie na chorobę Hashimoto zwiększa możliwość zachorowania na inne schorzenia o podłożu autoimmunologicznym.

Obraz kliniczny

Typowy zespół objawów to przyrost masy ciała, marznięcie, zaparcia, suchość i bladość, a niekiedy żółtawy odcień skóry, łamliwość paznokci, wypadanie włosów – w tym przerzedzenie brwi, ociężałość intelektualna i spowolnienie, apatia, depresja, wolna akcja serca (<60/min), pogorszenie słuchu, chrypka, obrzęki, obfite miesiączki, upośledzona płodność. U części chorych stwierdza się również powiększoną tarczycę w postaci wola, czyli charakterystycznego zgrubienia przedniej części szyi powyżej mostka.

Badania dodatkowe

Badanie w kierunku niedoczynności tarczycy polega w pierwszej kolejności na oznaczeniu hormonu tyreotropowego, czyli TSH (Thyroid Stimulating Hormone) – produkowanego przez przysadkę. Poza rzadkimi chorobami przysadki spadek wydzielania hormonów tarczycy zawsze będzie skutkował wzrostem wydzielania TSH. Badanie jest niezwykle czułe i nawet niewielkie, mieszczące się w granicach normy zmniejszenie stężenia hormonów tarczycy we krwi prowadzi do wzrostu wydzielania TSH powyżej wartości referencyjnych. W przypadku nieprawidłowego wyniku TSH badania poszerza się o oznaczenia wolnych hormonów tarczycy w celu stwierdzenia stopnia ich niedoboru, a także badania w celu ustalenia przyczyny niedoczynności tarczycy. Chorobę Hashimoto potwierdza charakterystyczny obraz w badaniu ultrasonograficznym tarczycy lub dodatnie miano przeciwciał przeciwtarczycowych we krwi, czyli cząsteczek produkowanych przez układ odpornościowy skierowanych przeciwko komórkom tarczycy.

Leczenie Choroby Hashimoto

Złotym standardem w leczeniu niedoczynności tarczycy jest stosowanie syntetycznej postaci hormonu tarczycy – lewotyroksyny. Dawka pozwalająca na utrzymanie TSH w granicach normy zapewnia w przypadku choroby Hashimoto prawidłowe wyrównanie hormonalne i skutkuje wycofaniem się dolegliwości. Niestety, wiele czynników może zaburzać wchłanianie leku i tym samym wyrównanie niedoborów hormonalnych w zakresie hormonów tarczycy. Należą tu równoczesne stosowanie niektórych leków, suplementów diety zawierających żelazo, wapń lub chrom (w tym suplementy wielowitaminowe, odżywki), sok grejpfrutowy, każdy rodzaj posiłku lub kawa przyjęte w krótkim odstępie czasowym od tabletki, spożywanie dużej ilości produktów opartych o soję. Dla optymalnego wchłaniania leku należy przyjmować tabletkę rano, na czczo na 1 h przed śniadaniem, co w praktyce bywa uciążliwe. Dopuszczalną alternatywą jest stosowanie leku wieczorem przed snem, 3 h po ostatnim posiłku.

Rola diety

Znaczenie dla prawidłowego leczenia choroby Hashimoto może mieć w pewnych przypadkach dieta ubogolaktozowa. Opisywano przypadki oporności na terapię w postaci zaburzeń wchłaniania lewotyroksyny u osób z nietolerancją laktozy wycofujące się przy ograniczeniu spożycia laktozy. Jednakże warto przy tym zaznaczyć, iż w Polsce nietolerancja laktozy dotyczy ok. 17-34 proc. osób.

Lek. med. Magdalena Jagiełło

Specjalista chorób wewnętrznych i endokrynologii. Autorka medycznego bloga „doktor Magda” oraz podręcznika dla pacjentów „Hashimoto. Niedoczynność tarczycy. Prawdy i mity”.

Pierwsza wzmianka o chorobie Hashimoto pojawiła się w 1912 roku, znacznie później zakwalifikowano ją do schorzeń autoimmunologicznych. Przyczyn wywołujących Hashimoto jest sporo. Poza genetycznymi, znanymi od lat, istnieją także środowiskowe. Wymienia się ich wiele jednak na większość nie mamy pewnych dowodów naukowych. Udowodnionym czynnikiem jest podaż jodu. Zarówno jego nadmiar jak i niedobór sprzyjają chorobom tarczycy. Uważa się, że jodowanie soli mogło przyczynić się w Polsce do zwiększenia częstości występowania tej choroby. Pamiętajmy jednak, że dzięki takiej profilaktyce zapobiegamy bardzo niebezpiecznej niedoczynności tarczycy u noworodków i niektórym nowotworom.

Innymi opisywanymi, niekorzystnymi czynnikami są: soja, infekcje wirusowe, bakteryjne, nikotynizm, niedobór selenu, promieniowanie jonizujące, leki immunomodulujące, a także przebyta ciąża i stres. Ten ostatni działa niekorzystnie na funkcjonowanie niemal całego organizmu nie wyłączając tarczycy. Należy go więc unikać i dbać o właściwy wypoczynek. Na chorobę Hashimoto kobiety zapadają siedmiokrotnie częściej niż mężczyźni.

Dieta ma ogromny wpływ na nasze zdrowie, również na gruczoł tarczowy. Nie wykazano jednak by modne ostatnio diety eliminacyjne, pozbawione glutenu czy laktozy, miały wpływ na wyleczenie z tej przypadłości. Natomiast z pewnością warto odżywiać się regularnie, komponować posiłki z produktów z dobrego źródła, unikać cukru czy białej mąki, jak również dań wysokoprzetworzonych.

Do choroby Hashimoto dochodzi wskutek defektu układu odpornościowego, tzw. autoagresji. W takich schorzeniach organizm sam atakuje jeden ze swoich narządów, w tym przypadku tarczycę. W narządzie tarczowym stwierdza się nacieki limfocytarne, a we krwi przeciwciała przeciwko antygenom tarczycowym (ATPO, ATG). Następuje powolne uszkadzanie narządu, które z czasem doprowadza do jego niewydolności. Mówimy wtedy o niedoczynności, czyli niedoboru hormonów, których gruczoł nie daje rady produkować w wystarczającej ilości.

Gdy organizm uzna tarczycę za swojego wroga, a jego system autoimmunologiczny nauczy się ją atakować, nie da się już tego cofnąć. Z tej choroby, nie można się wyleczyć. Tak samo zresztą jak z innych schorzeń autoimmunologicznych, np. reumatoidalnego zapalenia stawów, celiakii czy niedoczynności kory nadnerczy. Na szczęście istnieją metody terapii pozwalające na uzyskanie dobrego samopoczucia, spowolnienie procesów patologicznych i pozbycie się objawów choroby. Wymagają więc właściwego leczenia do końca życia. Natomiast inne niewydolności tarczycy, takie jak przemijająca niedoczynność tarczycy w przebiegu zapalenia poporodowego czy polekowe zapalenia tego narządu mają szansę na pełne wyleczenie. Ich patomechanizm jest jednak inny.

Przeważnie schorzenie to ujawnia się w sytuacji obciążającej dla organizmu, gdy zwiększa się zapotrzebowanie na hormony. Wtedy dochodzi do nasilenia objawów, które do tej pory mogły być bardzo dyskretne.

Dolegliwości wywołane ich niedoborem mogą być różnorakie. Zależą one między innymi od tempa rozwoju choroby oraz wieku pacjentów. Dzieje się tak dlatego, że hormony tarczycy wpływają na pracę wszystkich komórek i narządów organizmu. Objawy pogrupowałam w maski Hashimoto, czyli postaci, pod które choroba potrafi się podszywać. W mojej książce wyróżniłam ich aż 21. Jest to obszerny temat. W tym artykule wspomnę jedynie o masce psychiatrycznej oraz metabolicznej. Obejmują one spowolnienie metabolizmu, nadmierny przyrost masy ciała, obrzęki, wypadanie włosów, zaparcia, nietolerancję zimna, obniżenie nastroju, depresję, apatię, brak energii i chęci do czegokolwiek, spadek samooceny, obniżenie libido. Wachlarz możliwych objawów jest znacznie szerszy zaś choroba przebiega w zależności od tego które są dominujące. Dlatego często pacjenci przed postawieniem diagnozy szukają pomocy u przeróżnych specjalistów.

Tarczyca jest narządem, który ma wpływ na wszystko, co się dzieje w organizmie. Jest swoistym autoregulatorem wszelkich zachodzących w nim procesów. Ważne jest dbanie o prawidłowe funkcjonowanie tego gruczołu. Zarówno dieta jak i unikanie szkodliwych czynników środowiskowych jest elementem tego postępowania. Warto też wyczulić się na objawy mogące zwiastować nam kłopoty ze strony tarczycy, albowiem wczesne postawienie rozpoznania i wdrożenie właściwej terapii ma decydujące znaczenie w leczeniu tej choroby. W obecnej rzeczywistości żyjemy szybko, w napięciu, przewlekłym stresie, bez odpowiedniego wypoczynku i właściwej diety, co powoduje zaburzenie naszej odporności i niestety sprzyja występowaniu zarówno tej jak i wielu innych schorzeń.