Za sprawą dostępności leków antyretrowirusowych możemy skutecznie przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się wirusa HIV. Jednak, żeby zastosować leczenie, musimy wiedzieć, że jesteśmy zakażeni.
Prof. dr hab. n. med. Miłosz Parczewski
Prezes Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS, wiceprezes Europejskiego Towarzystwa Klinicznego AIDS, kierownik Kliniki Chorób Zakaźnych, Tropikalnych i Nabytych Niedoborów Immunologicznych PUM w Szczecinie
Jak wyglądają obecnie dane epidemiologiczne dotyczące zakażenia wirusem HIV w Polsce?
Jeśli chodzi o dane epidemiologiczne, w ostatnich 4 latach mamy do czynienia z wieloma zmianami. Trudno jest oszacować liczbę zachorowań, ponieważ w pandemii, szczególnie w okresie końca 2019 do początku 2021 roku, liczba diagnoz spadała. Natomiast zaczęła ona rosnąć na przełomie 2021 i 2022 roku wraz z powrotem do testowania oraz wojną w Ukrainie, która miała związek z napływem ludności z tego kraju ze znacznie wyższym wskaźnikiem zakażeń.
W jaki sposób dochodzi do zakażenia wirusem HIV? Czy możemy wyróżnić grupę ryzyka?
Większość zakażeń w Polsce odbywa się drogą seksualną – zarówno wśród osób heteroseksualnych, jak i homoseksualnych. Znacznie mniej zauważa się zakażeń poprzez dożylne stosowanie narkotyków, choć ta droga narażenia w kontekście wirusa HIV nadal ma duże znaczenie w wielu krajach świata. Sposób używania narkotyków jest obecnie inny, ponieważ służą one częściej poprawie satysfakcji seksualnej (chemsex), co również może wpływać na zwiększoną transmisję wirusa. Warto pamiętać, że mimo iż najwięcej przypadków diagnozowanych jest u pacjentów w wieku 20-35 lat, to wirus nie omija również osób dojrzałych – 40, 50+. Nie jest to duża grupa, ale są to pacjenci diagnozowani późno lub bardzo późno, kiedy rozwinął się już głęboki niedobór odporności i AIDS.
Jakie badania należy wykonać w celu diagnozy oraz jak ważne jest wczesne rozpoznanie?
Najczęściej wykonywanym badaniem diagnozującym obecność wirusa w organizmie jest test przesiewowy wykrywający przeciwciała lub antygeny HIV (potocznie zwany testem ELISA/EIA lub Combo). Można go wykonać w każdym laboratorium, istnieją również testy do samotestowania – które można wykonać samodzielnie w domu. Test wykrywający HIV nie znajduje się w koszyku podstawowych badań POZ, jednak można go wykonać w sposób bezpłatny np. w punktach konsultacyjno-diagnostycznych i każdy pacjent może z niego skorzystać. Warto o tym pamiętać, np. przy rozpoczynaniu związku, przed rozpoczęciem współżycia bez zabezpieczenia czy po prostu w kontekście chęci zadbania o zdrowie seksualne.
Jakie działania należy podjąć w przypadku pozytywnego wyniku? Czy aktualnie z wirusem HIV można żyć normalnie?
Należy udać się bezpośrednio do poradni leczenia HIV lub poradni chorób zakaźnych. Tam pacjent zostanie bezzwłocznie objęty opieką i w ciągu kilku dni otrzyma leki antyretrowirusowe (hamujące namnażanie HIV). Od 3-4 tygodni do 3 miesięcy ich stosowania wirus HIV stanie się niewykrywalny, a do pół roku taka osoba będzie niezakaźna i zyska szansę na normalne życie.