Dr n. med. Magdalena Kocot-Kępska
Prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu Członek Executive Board, European Pain Federation EFIC Zakład Badania i Leczenia Bólu UJ CM Kraków, EDPM
Ból negatywnie wpływa na każdą sferę naszego życia. Gdy go odczuwamy, nie możemy swobodnie funkcjonować, pracować, a nawet spać. Znacznie pogarsza on jakość życia szczególnie u osób starszych. Jak zatem można go zredukować?
Jakie są najczęstsze przyczyny bólu przewlekłego ze strony mięśni i stawów u osób starszych?
Faktycznie, jeśli chodzi o przewlekły ból u osób starszych, to najczęściej dotyczy on narządu ruchu. Przyczyną może być choroba zwyrodnieniowa stawów lub kręgosłupa. Bardzo często dolegliwości bólowe są odczuwane również w obszarze kończyn dolnych. Rzadziej osoby w podeszłym wieku boli np. brzuch, czy też głowa. Częściej występuje u nich także ból neuropatyczny wynikający z zaburzeń układu sensorycznego nerwowego. Dzieje się tak, ponieważ dochodzi tutaj do wielu procesów, m.in. osłabienia siły mięśniowej, zaniku mięśni, zwyrodnienia struktur kostnych, zwapnienia więzadeł itp. Z drugiej zaś strony osoby starsze dużo bardziej odczuwają ból ze względu na niewydolne przeciwbólowe układy endogenne, przez co organizm nie jest w stanie kontrolować bólu i odpowiednio go zahamować.
Dlaczego leczenie bólu przewlekłego u osób starszych może być trudne?
Rzeczywiście, leczenie przewlekłego bólu u starszego pacjenta jest utrudnione. Pacjent w wieku podeszłym bardzo często nie zgłasza dolegliwości bólowych, ponieważ uważa, że ból jest naturalnym skutkiem starzenia się. Z drugiej zaś strony osoby starsze nie chcą być obciążeniem dla rodziny, najbliższych, lekarzy i całego systemu zdrowia. Boją się oni także, że w wyniku przyjmowania silnych leków przeciwbólowych będą oni mieć objawy niepożądane. Czasem pacjenci nie są w stanie dotrzeć nawet do przychodni, przez co wiele terapii nie może być u nich zastosowanych.
Jak prawidłowo walczyć z bólem, który powoduje np. rwa kulszowa?
Rwa kulszowa u pacjenta w wieku podeszłym występuje stosunkowo rzadko. Zazwyczaj dotyczy ona młodszych pacjentów. U starszych zaś, częściej pojawiają się bóle krzyża, które mogą promieniować do kończyn dolnych i być mylone z objawami rwy kulszowej. Wtedy stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne, jeżeli nie ma przeciwwskazań, leki na bazie tramadolu, miejscowe stosowanie ciepła itp. Każde leczenie bólu u osób starszych rozpoczynamy od metod niefarmakologicznych, miejscowych. Najlepszą formą terapii jest także ruch – ma on znaczenie zarówno w zapobieganiu bólom krzyża, nawrotom, jak i przejściu z ostrego bólu w przewlekły.
Jaka jest rola termoterapii w leczeniu bólu?
W przypadku bólu krzyża najbardziej polecaną metodą jest miejscowe stosowanie ciepła. Ciepło ma działanie rozluźniające mięśnie, poprawia ich ukrwienie i dotlenienie. Jeśli poprawia zatem ukrwienie i dotlenienie, to także usprawnia „wypłukiwanie” z tych miejsc substancji probólowych. Niektórzy pacjenci są zwolennikami również stosowania zimna, które ma swoje zastosowanie w wielu innych zespołach bólowych.
Jak ważna jest rola ciągłości farmakoterapii w leczeniu bólu przewlekłego?
Jeśli już uda nam się ustalić u pacjenta w podeszłym wieku optymalną i bezpieczną farmakoterapię dostosowaną do charakteru bólu (ból stały, epizodyczny) w czasie i jego mechanizmu, powinien on ją kontynuować. Przewlekły ból jest traktowany jak choroba sama w sobie, dlatego warto sobie dopomóc, by znacznie polepszyć jakość swojego życia.