Fibromialgia to choroba, która charakteryzuje się uogólnionym, rozlanym i przewlekłym bólem w obrębie układu mięśniowo-szkieletowego. Czasem pacjenci opisują go jako ból całego ciała.
Dr n. med. Magdalena Kocot-Kępska
EDPM Prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu Członek Executive Board, European Pain Federation EFIC Zakład Badania i Leczenia Bólu UJ CM Kraków
Ból odczuwany jest w mięśniach, więzadłach, ścięgnach. Najczęściej jest uporczywy, rozlany, głęboki, świdrujący, tępy. Bólowi towarzyszy tkliwość mięśni i struktur okołostawowych. Ból może występować codziennie, ale może też pojawiać się okresowo o różnych porach dnia i nocy. Nie zawsze jest to ból silny, ale fakt, że ma charakter stały, długotrwały, czyni go szczególnie dokuczliwym. Dolegliwości mogą nasilać się podczas zimnej i wilgotnej pogody, po wyczerpującej aktywności fizycznej i umysłowej, wskutek stresu czy braku snu.
U chorych z fibromialgią prócz bólu występują również objawy ogólnoustrojowe, takie jak pogorszenie nastroju, kłopoty z pamięcią, zaburzenia snu (sen nieprzynoszący odpoczynku), ogólna męczliwość w ciągu dnia przypominająca fizyczne zmęczenie. Często również u tych pacjentów współwystępują inne rodzaje bólu przewlekłego jak np. bóle głowy, bóle pleców, zespół jelita drażliwego, nadwrażliwość na substancje chemiczne, kosmetyki.
Fibromialgia jest chorobą o niepoznanej do końca etiologii. We współczesnej medycynie określana jest jako schorzenie czynnościowe, dysfunkcyjne, co oznacza, że głównym mechanizmem powstawania tego rodzaju bólu są zaburzenia (dysfunkcja) wewnętrznych mechanizmów kontroli i hamowania bólu w układzie nerwowym. U chorych na fibromialgię w wykonanych badania laboratoryjnych i obrazowych np. rentgenowskich, nie stwierdza się żadnych lub tylko niewielkie, nieistotne odchylenia od normy. Nawet jeżeli stwierdza się w badaniach obrazowych jakąkolwiek patologię, np. zmiany zwyrodnieniowe stawów, to nie tłumaczy to stopnia nasilenia bólu i innych objawów oraz ich rozległości.
Jak wynika z badań epidemiologicznych fibromialgia może występować u 3-10 proc. osób dorosłych, nawet do siedmiu razy częściej u kobiet niż mężczyzn. Większość pacjentów to osoby w wieku średnim – 40-60 lat. Czynnikiem wyzwalającym pojawienie się fibromialgii może być uraz, zwłaszcza w obrębie tułowia np. wypadek komunikacyjny, ciężkie przeżycie emocjonalne, utrata bliskiej osoby, monotonna i stresująca praca, silny stres.
Fibromialgia nie zagraża życiu pacjenta, ale prowadzi do znacznego stopnia pogorszenia jakości życia, niesprawności, zaburzenia funkcjonowania społecznego i zawodowego.
Ogromnym problemem jest kwestia postawienia właściwego rozpoznania choroby. Ze względu na zróżnicowane i rozległe objawy fibromialgii mija zwykle kilka lat do postawienia właściwej diagnozy, a do tego czasu pacjenci korzystają z porad różnych specjalistów, często narażani są na niepotrzebne badania diagnostyczne czy procedury terapeutyczne.
Leczenie chorych z fibromialgią rozpoczyna się od edukacji pacjenta, czyli wyjaśnienia przyczyn choroby, możliwości leczenia i pozytywnego rokowania. Choroby jako takiej nie da się zupełnie wyleczyć, ale dostępne metody mogą znacznie zmniejszyć objawy i poprawić funkcjonowanie chorego. Terapię rozpoczyna się od metod niefarmakologicznych takich jak ćwiczenia aerobowe, balneoterapia, terapie psychologiczne (relaksacja, terapia poznawczo-behawioralna). Gdy te metody są mało skuteczne można także zastosować leki przeciwpadaczkowe i przeciwdepresyjne, gdyż leki te wpływają na mechanizmy kontroli bólu zaburzone u chorych z fibromialgią. Eksperci podkreślają, że u chorych z fibromialgią należy stosować leczenie wielokierunkowe, łączące różne metody terapeutyczne np. leki, ćwiczenia i psychoterapia. Z badań klinicznych wynika, że często stosowane proste leki przeciwbólowe jak np. paracetamol, NLPZ nie są skuteczne u chorych z fibromialgią.