Zestaw objawów menopauzy: każda kobieta ma inny

Potwierdzonych jest łącznie ponad 30 różnych objawów menopauzy. Około 80 proc. kobiet ma jakieś z nich, ale zestaw objawów menopauzy jest dla każdej kobiety różny. Jest też różnie warunkowany – mówi Emilia Pobiedzińska, autorka Instagramowego profilu spauzowana. Po czym poznać, że kobieta wchodzi w okres menopauzy?

Emilia Pobiedzińska

Autorka, aktywistka i edukatorka menopauzalna, trener. Pomaga kobietom uzyskać MOC w Menopauzie. Budowanie świadomości społecznej – to jej specjalność.
instagram.com/spauzowanapl

Czy jest sposób, aby określić, kiedy kobieta wchodzi w okres menopauzy? Co może dać nam sygnały, że wchodzimy w nowy okres?

Sposobem na to mogą być badania, choć tak naprawdę klinicyści odradzają je, szczególnie gdy kobieta jest w wieku ok. 45 lat. Labilność hormonów jest wtedy znacząca i jednego dnia mają jakiś stan i wynik, a drugiego zupełnie inny. Najważniejsze są objawy. To one, mierzone skalą, dają rozpoznanie okresu okołomenopauzalnego. O ile średnia wieku kobiet w Polsce na przejście menopauzy to 51 lat, o tyle objawy na pewno zaczynają się u kobiet już około 40. roku życia. Są one nietypowe, bo związane przede wszystkim z mózgiem – psychiką, brakiem snu, zmianami nastroju czy stanami lękowymi. Często są to objawy depresyjne, drażliwość, zaniki pamięci, zamglenia mózgu czy zmęczenie psychiczne.

Kobiety często nie będą tego wiązały z okresem okołomenopauzalnym, dlatego że w wieku około 40 lat są zmęczone, bo zwykle mają małe lub dorastające dzieci, ich rodzice się starzeją, odnoszą sukcesy w pracy lub coś się na tym polu zmienia. Nerwy i zmęczenie są więc czymś, co towarzyszy im praktycznie non stop. Trudno te zmiany dostrzec, a to one zawsze występują w tym okresie i są tymi pierwszymi, a dopiero potem dochodzą inne, związane z ciałem.

Jakich więc objawów związanych z ciałem można się spodziewać? Czy menopauza zawsze oznacza ten sam zestaw objawów?

Ze zmian cielesnych pierwszymi są zmiany menstruacyjne, czyli zmienna częstotliwość miesiączek, prowadząca ostatecznie do ich ustania. Do tego dochodzą problemy układu moczowo-płciowego – suchość pochwy, dyskomfort podczas stosunku i zmiany w pęcherzu moczowym. Zmienia się też układ mięśniowo-szkieletowy, czyli spada napięcie mięśni i następuje ich zanikanie. Pojawiają się bóle stawów czy osteoporoza. Zmienia się też metabolizm, smak czy odczuwanie zapachów, inna jest też wrażliwość na hałas.

Często pojawiają się zaburzenia rytmu serca czy nowe alergie. Potwierdzonych jest łącznie ponad 30 różnych objawów. Około 80 proc. kobiet ma jakieś z nich, ale ich zestaw jest dla każdej kobiety różny i różnie też warunkowany – przez czynniki genetyczne, ogólny stan zdrowia, kondycję czy wiek wejścia w transformację menopauzalną.

dojrzała kobieta patrząca za okno, wśród kwiatów, opisująca zestaw objawów menopauzy, trzymając kawę w dłoni — Emilia Pobiedzińska: **Wielu partnerów nie zdaje sobie sprawy z tego, że okres okołomenopauzalny zaczyna się już około 40. roku życia.**

Na co się przygotować, kiedy na horyzoncie pojawia się terapia hormonalna? Czy jest to opcja dla każdego konieczna?

Terapia hormonalna na pewno nie jest dla każdej kobiety i dzieje się tak z różnych względów, zarówno zdrowotnych, jak i tych związanych z objawami. Większość kobiet nie chce terapii hormonalnej i się jej boi. Mają przekonanie, że hormony to zło, że ich przyjmowanie doprowadzi albo do raka, albo do otyłości. Źródłem tego jest badanie z 2002 roku, które zostało przeprowadzone na niewłaściwej próbie – u kobiet po 60. roku życia, takich, które były już po menopauzie. Zaczęto im podawać syntetyczne hormony, których dziś już się praktycznie nie używa, zwłaszcza w Europie. Wyniki tych badań zostały wielokrotnie zdementowane, ale do dziś trwa walka ze skutkami tej informacji.

Warto przy okazji podkreślić, że statystycznie więcej kobiet umrze na raka z powodu otyłości niż terapii hormonalnej. Jeżeli kobieta cierpi, ma uderzenia gorąca, doświadcza wielu objawów spowodowanych spadkiem estrogenu, to powinna przemyśleć tę terapię i znaleźć dobrego lekarza, który pomoże dobrać tę najwłaściwszą. Pomoże ona nie tylko lepiej znieść objawy, ale i zapewni kobiecie zdrowie układu nerwowego czy sercowo-naczyniowego.

Jakie badania lub konsultacje warto przeprowadzić, aby lepiej zrozumieć menopauzę?

Dobrze by było, gdyby kobiety mogły przede wszystkim zbadać swoje hormony. Dostępne w aptekach testy nie nadają się tak naprawdę do oceny stanu menopauzy. Dobrze jest sprawdzić 6 hormonów: TSH, FSH, LH, prolaktynę, estradiol i testosteron. Zbadanie ich pozwoli wykluczyć inne choroby, na przykład niedoczynność tarczycy, która zbiega się z objawami menopauzalnymi i często rozwija się u kobiet po czterdziestce. Po sprawdzeniu hormonów ginekolog zaleci badania mammograficzne, USG ginekologiczne, morfologię, badania cholesterolu, cukru czy próby wątrobowe. Dobrą praktyką, często stosowaną w innych krajach, jest notowanie objawów. To ważne, bo dzięki temu kobieta udaje się do lekarza już z konkretną ich listą.

Tu warto też wspomnieć o tym, że każdy lekarz powinien mieć świadomość tego, jakie objawy towarzyszą wchodzeniu w menopauzę, bo dzięki temu będzie mógł lepiej zidentyfikować, że chodzi właśnie o to. Bardzo ważna jest też edukacja – i to już na etapie szkoły podstawowej. Przez to, że jej brakuje, wielu partnerów nie zdaje sobie sprawy chociażby z tego, że okres okołomenopauzalny zaczyna się już około 40. roku życia. Często są wręcz przekonani, że menopauza to coś, co dotyczy starszych pań u schyłku życia.

dojrzała kobieta, opisująca zestaw objawów menopauzy, siedząc przy komputerze na łóżku — Emilia Pobiedzińska: **Potwierdzonych jest ponad 30 objawów menopauzy. Około 80 proc. kobiet ma jakieś z nich, ale zestaw objawów menopauzy jest dla każdej różny.**

Wachlarz objawów fibromialgii jest bardzo szeroki, co utrudnia postawienie poprawnej diagnozy i naraża chorych na wieloletnie próby prawidłowego rozpoznania.

Prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Samborski

Katedra i Klinika Reumatologii, Rehabilitacji i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, prezes Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego

Kompleksowo leczeniem fibromialgii – oprócz osoby stawiającej diagnozę, najczęściej reumatologa – powinien zajmować się psychiatra lub psycholog, gdyż to choroba, której podłożem na ogół jest stres i traumatyczne wydarzenia z przeszłości. Nie do przecenienia pozostaje też udział w procesie terapeutycznym fizjoterapeuty.

Co to jest fibromialgia? Dlaczego jest tak nietypową chorobą i jakie są jej objawy?

Fibromialgia to choroba i nie-choroba jednocześnie. To jednostka, którą trudno zdiagnozować przy pomocy badań laboratoryjnych czy obrazowych. Diagnostyka polega na wywiadzie, w czasie którego pacjent opowiada o dolegliwościach. Głównym objawem jest wszechobecny ból, który chorzy często opisują używając charakterystycznej dla tej choroby frazy: boli mnie każdy kawałek ciała. Do uogólnionego bólu dochodzą również objawy niezwiązane z układem ruchu – bóle głowy, uczucie braku powietrza, kołatanie serca, uczucie pieczenia i palenia skóry, drętwienie, biegunki lub zaparcia, częstomocz.

Ponadto zaburzenia snu, przewlekłe zmęczenie, nietolerancja wysiłku fizycznego czy zaburzenia psychiczne i psychotyczne, takie jak stany lękowe, zaburzenia koncentracji. Jak więc widać, wachlarz objawów fibromialgii jest bardzo szeroki i są to przypadłości, z którymi na ogół reumatolog się nie spotyka. Symptomatologia jest niezwykle bogata, co sprawia, że pacjent przed postawieniem diagnozy na ogół odwiedza wielu lekarzy różnych specjalności – od neurologa, przez laryngologa, pulmonologa, gastroenterologa, na kardiologu kończąc. Amerykańskie badania wskazują, że w ciągu 5 lat chory odwiedza przeciętnie aż 15 lekarzy różnych specjalizacji zanim zostanie postawiona trafna diagnoza. Na tym właśnie polega trudność w wykryciu choroby oraz jej nietypowość.

Nie ma zatem jednego, finalnego czynnika potwierdzającego fibromialgię?

Nie ma, postawienie diagnozy jest uznaniowe i następuje na podstawie kryteriów klasyfikacyjnych. W trakcie wywiadu z pacjentem lekarz powinien policzyć, w ilu regionach ciała chorego boli i dopytać o wspomniane objawy niespecyficzne. Na podstawie takiego wywiadu zlicza się punkty i jeśli jest ich dostatecznie dużo, to stawia się diagnozę fibromialgii.

Gdy już postawiona jest diagnoza – jaki lekarz i w jaki sposób powinien leczyć fibromialgię?

Terapię na ogół zaczyna się od określenia najbardziej dokuczliwego czy bolesnego objawu fibromialgii i na tej podstawie można zastosować doraźne leczenie u odpowiedniego lekarza specjalisty. Co charakterystyczne, na objawy fibromialgii zazwyczaj nie działają leki przeciwbólowe. Ze względu na symptomy związane z zaburzeniami ruchu, często pierwsze leczenie prowadzi reumatolog. Natomiast w kompleksowym postępowaniu pacjent powinien otrzymać wsparcie psychiatry lub psychologa.

Jeśli bowiem w ogóle możemy mówić o skutecznej terapii tej choroby, to najlepsze efekty leczenia możemy uzyskać poprzez odpowiednio dobrane leki antydepresyjne. W USA preferowane są terapie prowadzone przez psychologów, lecz w Polsce ten model jeszcze nie jest dominujący, bo polski pacjent często jest niecierpliwy, a psychoterapia nie daje efektów z dnia na dzień. Zatem polscy pacjenci na ogół są kierowani do psychiatrów, którzy włączają do terapii odpowiednie leki antydepresyjne. Oprócz farmakologii ogromną rolę w poprawie stanu zdrowia i samopoczucia chorego na fibromialgię odgrywa fizjoterapia. Wspomniane wcześniej objawy związane z ograniczaniem motoryki sprawiają, że sprawność fizyczna chorego ulega znacznej redukcji. W takich sytuacjach ważne jest, aby fizjoterapeuta zadbał o odpowiedni zestaw ćwiczeń pobudzający aktywność ruchową chorego.

Jakie jest podłoże tej choroby?

Najczęstszą przyczyną fibromialgii jest nieprzyjemne, stresujące, dokuczliwe zdarzenie z przeszłości. Czasami to efekt bieżącego stylu życia, który bardzo obciąża chorego i wtedy staramy się go nakierować na zmianę pracy, otoczenia czy podejścia do życia. Często jednak za fibromialgią stoi jednorazowe, traumatyczne przeżycie z przeszłości, którego nie da się łatwo wymazać z głowy. Wtedy pozostaje kontakt z psychiatrą lub psychologiem i próba przepracowania danego wydarzenia. To oczywiście bardzo trudne, dlatego istnieje konieczność wsparcia farmakologicznego pod postacią antydepresantów. Bywają też przypadki fibromialgii spowodowanej chorobą towarzyszącą, np. gastroenterologiczną, neurologiczną czy reumatyczną. Wtedy oczywiście najpierw należy leczyć chorobę podstawową, która najczęściej jest czynnikiem wyzwalającym objawy.

Jaki profil osób jest najbardziej narażony na tę chorobę?

Zdecydowanie częściej, bo aż 10-krotnie, na fibromialgię chorują kobiety. Początek choroby na ogół występuje u osób między 35. a 55. rokiem życia, co u kobiety oznacza bardzo stresujący i trudny okres okołomenopauzalny. Jeśli chodzi o profil zawodowy, to zazwyczaj dotyka ona osób wykonujących trudną, stresującą pracę oraz osób, które narażone są na zbyt intensywne tempo życia i duże obciążenia psychiczne.

Każda kobieta ma inny zestaw objawów menopauzy