Prof. dr hab. n. med. Piotr Gałecki
Kierownik Kliniki Psychiatrii Dorosłych UM w Łodzi, Konsultant krajowy ds. psychiatrii
Depresja u osób starszych jest coraz częstszym zjawiskiem. Niestety diagnoza w tym kierunku jest ograniczona, ze względu na inne, przewlekłe choroby, na które cierpią seniorzy. Jak zatem odróżnić depresję od innych chorób i jak wygląda sytuacja osób w podeszłym wieku dotkniętych chorobą w Polsce?
Jak często depresja występuje u osób starszych? Jak wygląda epidemiologia tej choroby?
Dokładnych danych związanych z występowaniem depresji wśród osób starszych nie mamy, ponieważ w ich przypadku mamy problem z diagnostyką. Bardzo często depresja jest chorobą współtowarzyszącą, czasem rozpoznawaną jako kolejna jednostka chorobowa. Mimo wszystko przyjmuje się (według raportu NFZ z lutego 2019 roku), że rozpowszechnienie depresji wśród seniorów jest takie samo jak w populacji ogólnej. Według danych Eurostatu, w całej Unii Europejskiej choroba ta dopadła 8,8 procent dorosłych kobiet oraz 5,3 procent mężczyzn. Podobnie jest w Polsce, a co za tym idzie, także u osób starszych.
Jakie są czynniki sprzyjające rozwojowi stanu depresyjnego u seniora? Jak obecna pandemia COVID-19 wpłynęła na rozwój zaburzeń depresyjnych?
Ryzyko zachorowania na depresję u seniora jest wywołane stałymi czynnikami. Jest to przede wszystkim wiek, który powoduje zmiany neurodegeneracyjne w ośrodkowym układzie nerwowym. Kolejnym powodem jest obecność chorób współistniejących, szczególnie schorzeń cywilizacyjnych, przewlekłych, które związane są ze zwiększoną mobilizacją układu immunologicznego. Przez co zawsze powstaje ryzyko pojawienia się depresji związanej z wiekiem. Istnieje także czynnik społeczny, czyli izolacja i samotność. Szczególnie teraz, w czasie pandemii zmniejszona możliwość interakcji społecznej, funkcjonowania w grupach osób w podeszłym wieku, mniejsze umiejętności korzystania z narzędzi teleinformatycznych – to wszystko sprawia, że depresja może u nich wystąpić. Warto podkreślić, że jednym z elementów leczenia stanów depresyjnych u seniorów jest umiarkowany ruch, który również obecnie jest ograniczony.
Na jakie objawy należy zwrócić uwagę? Kiedy należy udać się do lekarza?
U pacjentów z depresją w starszym wieku nie zawsze objawy takie jak obniżony nastrój i apatia wysuwają się na pierwszy plan. Najczęściej jest to stałe uczucie zmęczenia, zaburzenia rytmu dobowego, czyli zaburzenia snu i brak jakościowego snu. Pacjent budzi się niewypoczęty. Symptomami mogą być też liczne dolegliwości somatyczne, które nie mają uzasadnienia w badaniach dodatkowych. Mogą to być także nieprzemijające, mimo właściwego leczenia, przypadłości. Przykładowo – chory powinien prawidłowo odpowiadać na leczenie, a dana dolegliwość nie ustępuje. To również może być objaw depresji, dlatego tak ważna jest diagnostyka.
Depresja w starszym wieku często objawia się w postaci różnego rodzaju bólów, zaburzeń łaknienia, problemów ze snem. Pierwszym lekarzem, który może zdiagnozować objawy depresji, jest często lekarz POZ, kardiolog czy gastrolog. Na ile potrafią rozpoznać tę chorobę?
Jeśli pacjent skarży się na chroniczne zmęczenie, bezsenność, liczne bóle, powinien być już zaliczany do grupy ryzyka. Chory wcale nie musi skarżyć się na brak chęci do życia, by podejrzewać u niego depresję, tak jak ma to miejsce u pacjentów w młodszym wieku. Specjaliści innych dziedzin niż psychologia są zazwyczaj w stanie rozpoznać depresję, jednak nie zawsze mają oni na to czas, wiedzę, doświadczenie, świadomość i kompetencje.