Ewelina Naturia Pańczyk

Psychotraumatolog, terapeuta VR, Centrum Zdrowia Psychicznego i Terapii w Wirtualnej Rzeczywistości, Instytut Świadomości w Warszawie

Zespół stresu pourazowego (PTSD) był przez dekady kojarzony głównie z doświadczeniami wojennymi czy przemocą fizyczną. Współczesny świat jednak przynosi nowe wyzwania, które stają się przyczynami traumy psychicznej. Pandemia COVID-19, zmiany klimatyczne, przemoc domowa czy cyberprzemoc to zjawiska, które znacząco wpływają na zdrowie psychiczne ludzi na całym świecie. W tym artykule przyjrzymy się nowym źródłom PTSD oraz metodom terapeutycznym dostosowanym do współczesnych potrzeb.

Nowe źródła PTSD w XXI wieku

Pandemia COVID-19
Pandemia była globalnym doświadczeniem stresu i niepewności, które u wielu osób pozostawiło głębokie ślady psychiczne. Izolacja, utrata bliskich, destabilizacja finansowa czy długotrwałe problemy zdrowotne prowadzą do objawów PTSD, takich jak lęki, flashbacki czy problemy z koncentracją.

Zmiany klimatyczne i katastrofy naturalne
Pożary, powodzie, huragany i inne ekstremalne zjawiska pogodowe stają się coraz częstsze. Ludzie, którzy doświadczyli utraty domów, bliskich czy poczucia bezpieczeństwa, często zmagają się z traumą określaną jako eco-trauma. Strach przed przyszłością w kontekście zmian klimatycznych również wpływa na ich zdrowie psychiczne.

Przemoc domowa – fizyczna i psychiczna
Przemoc w relacjach bliskich pozostaje jedną z głównych przyczyn traumy. Ofiary przemocy, zarówno fizycznej, jak i psychicznej, zmagają się z długotrwałymi skutkami, takimi jak utrata poczucia własnej wartości, zaburzenia lękowe czy poczucie bezradności.

Cyberprzemoc i trauma technologiczna
Nękanie online, groźby czy publiczne upokorzenia w mediach społecznościowych powodują, że cyberprzemoc staje się współczesnym źródłem PTSD. Ofiary często doświadczają lęków, izolacji społecznej i obniżonej samooceny.

Metody terapeutyczne w leczeniu PTSD

Terapia traumy

Terapia traumy polega na identyfikacji, przetwarzaniu i integracji trudnych doświadczeń w sposób, który zmniejsza ich wpływ na codzienne życie pacjenta. Proces leczenia przebiega w trzech fazach:

• Stabilizacja: Nauka strategii radzenia sobie z lękiem i regulacji emocji.
• Przetwarzanie traumy: Bezpieczna konfrontacja z traumatycznymi wspomnieniami w celu ich zintegrowania.
• Integracja: Odbudowa zasobów emocjonalnych i zdolności do budowania zdrowych relacji.

Techniki stosowane w terapii traumy:

• Narracyjna terapia traumy – pomaga pacjentom zrozumieć swoją historię i nadać jej nowe znaczenie.
• Wyobrażeniowe techniki regulacji emocji – np. wizualizacja „bezpiecznego miejsca” wspierająca poczucie spokoju.

Terapia schematów

Trauma często prowadzi do destrukcyjnych schematów myślowych, takich jak „świat jest niebezpieczny” czy „nigdy nie będę wystarczający”. Terapia schematów pomaga identyfikować i zmieniać te wzorce poprzez pracę z wyobraźnią, analizę trybów (np. tryb dziecka skrzywdzonego) oraz techniki przeformułowania myślenia.

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

CBT skupia się na zmianie negatywnych przekonań i zachowań wynikających z traumy. Stosowane techniki obejmują:

• Rekonstrukcję poznawczą: Zmianę przekonań związanych z poczuciem winy i wstydu.
• Ekspozycję wyobrażeniową: Stopniowe oswajanie się z trudnymi wspomnieniami w kontrolowanym środowisku.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR)

TSR wspiera pacjentów w budowaniu zasobów emocjonalnych i rozwijaniu strategii radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. TSR koncentruje się na identyfikacji pozytywnych wyjątków i celów, co wzmacnia poczucie sprawczości.

Nowoczesne podejście – Terapia VR

Terapia wirtualnej rzeczywistości (VR) to jedno z najbardziej innowacyjnych narzędzi w leczeniu PTSD. Medyczna i terapeutyczna technologia VR, umożliwia pacjentom immersyjne doświadczenie w pięknym i przyjemnym terapeutycznym środowisku.

Jak działa terapia VR?

• Pacjent przenosi się do wirtualnego środowiska, gdzie za pomocą ćwiczeń relaksacyjnych i wizualizacji redukuje stres i napięcie.
• Sesje obejmują immersyjne techniki wspierające przetwarzanie traumy, regulację emocji oraz poprawę nastroju.

Korzyści terapii VR:

• Redukcja objawów PTSD, lęku i depresji.
• Poprawa funkcji poznawczych i koncentracji.
• Bezpieczne oswajanie się z trudnymi wspomnieniami.
• Regulacja układu nerwowego i zmniejszenie hiperwzbudzenia.

Terapia VR jest szczególnie skuteczna dla osób z PTSD, które doświadczyły przemocy domowej, traumy migracyjnej czy katastrof naturalnych.

Efekty terapii PTSD

Skuteczna terapia PTSD prowadzi do:

• Redukcji objawów takich jak flashbacki, lęki i nadmierne napięcie.
• Poprawy zdolności do budowania zdrowych relacji.
• Odbudowy poczucia bezpieczeństwa i nadziei na przyszłość.

Współczesne PTSD wymaga nowoczesnych i zróżnicowanych metod terapeutycznych, które odpowiadają na zmieniające się potrzeby pacjentów. Połączenie klasycznych podejść, takich jak terapia schematów czy CBT, z nowoczesnymi technologiami, jak VR, otwiera nowe możliwości leczenia. Dzięki tym narzędziom pacjenci mogą skutecznie przepracować trudne doświadczenia, odzyskać równowagę i zbudować życie w zgodzie ze sobą. W obliczu dynamicznie zmieniającego się świata, zintegrowane podejście do terapii PTSD to klucz do skutecznego radzenia sobie z nowymi wyzwaniami traumy.