Medycyna rozwija się dynamicznie dzięki wybitnym lekarzom, nowoczesnym technologiom i sprzętowi. Mimo postępu, rak pozostaje groźnym przeciwnikiem, a prognozy zachorowań nie są optymistyczne. Jak możemy temu przeciwdziałać?
Damian Węgrzyński
Pełnomocnik Minister Zdrowia ds. profilaktyki i współpracy międzyresortowej
Jako Ministerstwo Zdrowia musimy zapewnić taki system opieki zdrowotnej, który będzie umożliwiał i ułatwiał leczenie. Musimy inwestować w infrastrukturę i sprzęt, ponieważ chcemy zapewnić dostęp do badań i leczenia na jak najwyższym poziomie. Ważne jednak, żeby starać się nie doprowadzać do etapu, na którym leczenie jest konieczne. Istotna jest edukacja, profilaktyka i wczesne diagnozowanie. W całym tym procesie tak wiele zależy od nas samych. Starajmy się zdrowo żyć i badać.
Zespół Zakładu Epidemiologii Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, w oparciu o zalecenia Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem, opracował dwanaście sposobów na zdrowie. Te zasady to:
1. Nie pal.
2. Stwórz w domu środowisko wolne od tytoniu.
3. Utrzymuj prawidłową masę ciała.
4. Bądź aktywny fizycznie w codziennym życiu.
5. Przestrzegaj zaleceń zdrowego żywienia.
6. Jeśli pijesz alkohol, ogranicz jego spożycie.
7. Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne.
8. Chroń się przed działaniem substancji rakotwóczych w miejscu pracy.
9. Sprawdź, czy w domu jesteś narażony na naturalne promieniowanie spowodowane wysokim stężeniem radonu.
10. Karm dziecko piersią – zmniejsza to u matki ryzyko zachorowania na raka piersi.
11. Zadbaj, aby twoje dzieci poddano szczepieniom ochronnym.
12. Bierz udział w programach badań przesiewowych.
Ministra Izabela Leszczyna w każdym wystąpieniu podkreśla, jak ważna jest prewencja. Świadczy o tym również powołanie pełnomocnika do spraw profilaktyki. W Ministerstwie Zdrowia trwają intensywne prace nad akcjami edukacyjnymi zachęcającymi do badań profilaktycznych, m.in. cytologii, mammografii, kolonoskopii. Na tej płaszczyźnie współpracujemy z organizacjami pozarządowymi, które każdego dnia walczą o zmniejszenie zachorowalności. Pamiętajmy, że wcześnie wykryty nowotwór daje większe szanse na wyleczenie i przyspiesza proces leczenia.
Ministerstwo Zdrowia przygotowało wiele bezpłatnych programów profilaktycznych. Są to między innymi badania cytologiczne, które przysługują kobietom w wieku 25-64 lata i powinny być wykonywane co 3 lata, a u kobiet obciążonych czynnikami ryzyka co roku. W zmierzeniu się z rakiem piersi pomogą cykliczne badania mammograficzne. Nieodpłatnie mogą je wykonać panie w wieku 45-74 lat co 2 lata lub co roku, jeśli zakończyły okres pięciu lat od leczenia chirurgicznego raka piersi i pozostają w trakcie uzupełniającej hormonoterapii (HT) lub zakończyły leczenie raka piersi i pięcioletni proces monitorowania po zakończonym leczeniu.
W ramach NFZ można też wziąć udział w programie przesiewowych badań w kierunku wczesnego wykrywania zmian w jelicie grubym, czyli wykonać kolonoskopię. Do bezpłatnych badań mogą przystąpić osoby w wieku 50-65 lat, które nie mają objawów sugerujących nowotwór jelita grubego i nie miały wykonywanej kolonoskopii w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Jeśli w najbliższej rodzinie (krewny pierwszego stopnia) wystąpił nowotwór jelita grubego, bezpłatne badania mogą wykonać osoby w wieku 40-49 lat.
Są też takie rodzaje nowotworu, które możemy zupełnie wyeliminować lub zdecydowanie zmniejszyć jego występowanie. Tak jest w przypadku raka szyjki macicy. Badania naukowe dowodzą, że w krajach, gdzie na szeroką skalę wprowadzono szczepienia przeciwko wirusowi HPV (który odpowiada m.in. za raka szyjki macicy) ten rodzaj raka występuje o wiele rzadziej. W Polsce bezpłatne szczepienia obejmują dziewczęta i chłopców w wieku 12-13 lat. To również jeden z priorytetów Ministerstwa Leszczyny. Uświadamianie nie tylko młodych ludzi, ale także ich rodziców jest niezbędne do zmniejszenia zachorowań w przyszłości. Dlatego wspólnie z Ministerstwem Edukacji Narodowej prowadzimy prace nad szeroką kampanią informacyjną zachęcającą do szczepień. Przez ostatnie lata mocno zaniedbano edukację dotyczącą szczepień HPV, dlatego dziś musimy docierać do młodych ludzi, do ich rodziców ze zdwojoną siłą.
Kolejna dobra wiadomość, ogłoszona już przez ministrę Izabelę Leszczynę, to włączenie onkopacjentów w program leczenia niepłodności metodą in vitro. Onkopłodność stanowi istotny element ministerialnego programu dla kobiet pod nazwą „Świadoma, bezpieczna Ja”. Pary, które marzą o rodzicielstwie, od 1 czerwca tego roku będą miały sfinansowane bankowanie gamet. Perspektywa stania się rodzicem z pewnością wpłynie pozytywnie na proces powrotu do zdrowia. Optymistyczna wizja przyszłości i cel życiowy stanowią istotne wsparcie w procesie leczenia. Zadbanie o szeroką akcję informacyjną skierowaną zarówno do pacjentek i pacjentów, jak i onkologów, ma na celu skłanianie do rozmów na temat możliwości leczenia, uświadamianie o szansach oraz kierowanie do specjalistów.
Pamiętajmy, że rak to nie wyrok, a chorobę można skutecznie leczyć. Im szybciej zostanie wykryty, tym większe są szanse na pełne wyleczenie. Wzmożona edukacja przyczynia się do zwiększenia profilaktyki, co skutkuje częstszą diagnostyką oraz przynosi większą radość i szczęście związane z zachowaniem zdrowia.