Jeśli przez wiele godzin stoisz lub siedzisz, a dodatkowo masz objawy takie jak skurcze lub bóle nóg, możesz mieć przewlekłą niewydolność żylną.
Prof. dr hab. med. Marcin Gabriel
Klinika Chirurgii Naczyniowej, Wewnątrznaczyniowej, Angiologii i Flebologii
W jaki sposób dochodzi do przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ)?
Ogólnie są dwie przyczyny rozwoju PNŻ. Pierwszą jest dziedziczenie tendencji do rozwoju patologii ściany naczyniowej i zastawek. Zasada jest prosta – im częściej u przodków występowała patologia żylna, tym większe prawdopodobieństwo, że wystąpi ona także u nas. Dlatego nie powinno dziwić, że u dzieci rodziców z pajączkami lub żylakami objawy przewlekłej niewydolności żylnej mogą pojawić się już w okresie dojrzewania.
Drugą przyczynę stanowią zmiany wtórne w żyłach powstające po przebyciu innych chorób uszkadzających mikrokrążenie i zastawki pni żylnych, w tym zapalenie żył i urazy. Niezależnie od przyczyny powstania objawy w przypadku pierwotnej i wtórnej PNŻ mogą być identyczne i rozróżnienie obu postaci w wielu przypadkach jest niemożliwe.
Jakie czynniki sprzyjają wystąpieniu PNŻ?
Oprócz wymienionych wcześniej predyspozycji genetycznych i chorób zapalnych istnieją dodatkowe czynniki mogące modyfikować szybkość narastania i zaawansowanie objawów PNŻ. Należy do nich między innymi otyłość, szczególnie brzuszna, utrudniająca przepływ krwi z kończyn dolnych przez jamę brzuszną w kierunku serca. Otyłość sprzyja także wystąpieniu drugiego czynnika, czyli ograniczeniu aktywności fizycznej.
Jednym z fizjologicznych mechanizmów pobudzających odpływ krwi z kończyn jest działanie tzw. pompy pieśniowej, czyli naprzemiennego napinania i rozluźniania mięśni podudzi. Brak lub ograniczenie jej aktywności powoduje zaleganie krwi w pniach żylnych goleni. Ma to miejsce u osób, które przez znaczny czas siedzą lub stoją, a także u osób z usztywnieniem stawów skokowych. Czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania jest też zwiększona ekspozycja na ciepło (np. korzystając z sauny lub gorących kąpieli), a także zmiany hormonalne wynikające z ciąży lub terapii hormonalnych.
Jakie objawy wskazują na przewlekłą niewydolność żylną?
Termin ten dotyczy wszystkich objawów związanych z zaburzeniem przepływu krwi z obwodu, tzn. ze stóp w kierunku bliższym, czyli do serca. Zaburzenie to skutkuje wystąpieniem dolegliwości w postaci uczucia ciężkości nóg, bólu wzdłuż przebiegu żył, mrowienia lub drętwienia, zespołu niespokojnych nóg, nocnych kurczów, świądu skóry, powstawania samoistnych wylewów podskórnych, obrzęków narastających w godzinach dziennych i ustępujących po odpoczynku nocnym, rozwoju pajączków, żylaków oraz zmian skórnych w postaci przebarwień lub owrzodzeń.
Zatem pajączki i żylaki nie są tylko problemem estetycznym?
Pajączki żylne to problem kosmetyczny, jednak żylaki należy traktować odmiennie, bo to już problem medyczny. Z jednej strony mogą warunkować rozwój zmian troficznych skóry w okolicy stawu skokowego. Mniejsze lub większe brunatne przebarwienia związane są z reakcją zapalną skóry w postaci tzw. wyprysku żylakowego lub jej ścieńczenia i podatności na urazy mechaniczne, prowadzące do powstania owrzodzeń lub do wystąpienia obfitych i trudnych do zatamowania krwotoków.
Z drugiej strony wystąpienie PNŻ związane jest z zaleganiem krwi w żyłach powierzchownych, co z czasem powoduje ich poszerzenie i wytworzenie żylaków. Należy podkreślić, że zaleganie krwi w poszerzonych pniach żylnych jest czynnikiem silnie predysponującym do powstawania zakrzepów, a to z kolei zwiększa ryzyko rozwoju zatorowości płucnej.
W jaki sposób zmniejszyć ryzyko wystąpienia PNŻ?
Aby uniknąć tej patologii żylnej, należy przede wszystkim utrzymywać prawidłową masę ciała, regularnie uprawiać aktywność fizyczną, unikać przegrzewania kończyn, a także długotrwałego przebywania w pozycji wymuszonej i noszenia ciasnej odzieży.