Choroba niczyja i wszystkich, bo nie ma dedykowanej hiperurykemii dziedziny medycyny, a jednocześnie wiele dziedzin medycyny spotyka się z jej konsekwencjami u pacjentów. Hiperurykemia, czyli zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi może prowadzić do poważnych chorób z silnymi dolegliwościami bólowymi, jak kamica nerkowa czy dna moczanowa, a nawet być poważnym czynnikiem ryzyka chorób serca i naczyń.
Prof. Robert Gil
Kierownik Kliniki Kardiologii Inwazyjnej CSK MSW, Dyrektor WCCI Warsaw
Ewelina Zych-Myłek
Prezes fundacji Instytut Świadomości
Wciąż niepoznany obszar
Mimo, że problem nadmiernego stężenia kwasu moczowego we krwi znany jest od dawna, do dziś nie ma dużych badań populacyjnych jasno określających przyczyny i skutki tej choroby, a także jej korelacje z innymi schorzeniami, w tym z chorobami sercowo-naczyniowymi.
– Hiperurykemia to niedofinansowany obszar w medycynie. Od ponad 20 lat toczy się naukowy spór, czy sam podwyższony poziom kwasu moczowego jest niezależnym czynnikiem ryzyka zawału serca, czy jest raczej powiązany z innymi czynnikami ryzyka nie tylko chorób serca i naczyń, ale w ogóle chorób cywilizacyjnych, czyli m.in. dietą czy stylem życia – zwraca uwagę prof. Robert Gil, Kierownik Kliniki Kardiologii Inwazyjnej CSK MSW, Dyrektor WCCI Warsaw.
– Nie ma również konkretnego profilu epidemiologicznego chorego z hiperurykemią, choć, ponieważ to choroba cywilizacyjna, możemy stwierdzić, że na pewno wiek i styl życia sprzyjający innym chorobom przewlekłym to czynniki ryzyka rozwoju hiperurykemii – dodaje.
Styl życia czy geny?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Hiperurykemia może wynikać zarówno z przyczyn wrodzonych, jak i nabytych. Doprowadzić do niej mogą zaburzenia genetyczne, ale i nieodpowiednia dieta oparta na pokarmach zawierających puryny, czyli związki ulegające rozpadowi do kwasu moczowego. Są to m.in. czerwone mięso, tłuste i wędzone ryby, warzywa strączkowe, kawa czy czekolada. Poprzez czynniki środowiskowe zmieniły się również normy stężenia kwasu moczowego we krwi w społeczeństwie.
– Amerykańskie badania podają, że na przestrzeni zaledwie kilkudziesięciu lat – między latami 20 a 70 naszego wieku – migracja społeczna z terenów wiejskich do miejskich spowodowała, że średni poziom kwasu moczowego populacji głównie męskiej, podwyższył się z ok. 3 mg/dl do 6-7 mg/dl. Obecnie hiperurykemię rozpoznajemy, kiedy poziom kwasu przekracza 7 mg/dl, u kobiet natomiast już powyżej 6 mg/dl – tłumaczy prof. Gil.
Hiperurykemia a choroby serca i naczyń
Tu również zaczynają się schody, ponieważ metabolizm kwasu moczowego w ludzkim organizmie nie jest jeszcze do końca poznany. Mimo, że z roku na rok pojawia się coraz więcej publikacji pokazujących związek podwyższonego stężenia kwasu moczowego we krwi z chorobami serca i naczyń, głównie z nadciśnieniem tętniczym, dyslipidemią, zespołem metabolicznym, niewydolnością serca, udarem mózgu czy otyłością, wciąż nie ma odpowiedzi czy hiperurykemia to pierwotny czy wtórny czynnik ryzyka tych chorób.
– Wzrost stężenia kwasu moczowego wpływa na rozwój stanu zapalnego, co prowadzi do uszkodzenia śródbłonka m.in. naczyń wieńcowych, a tym samym nasilenia działania czynników promiażdżycowych co skutkuje niekorzystną przebudową naczyń zwłaszcza mikrokrążenia. W efekcie sprzyja rozwojowi nadciśnienia tętniczego, będącego w związku ze zwiększonym ryzykiem zawału serca czy udaru mózgu. Wiemy również, że u sporej części chorych z hiperurykemią skuteczne leczenie nadciśnienia tętniczego obniża poziom kwasu moczowego we krwi, więc i tu również występuje związek – wyjaśnia profesor.
Co więcej, pacjenci z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym, już przy poziomie 5 mg/dl kwasu moczowego mają podwyższone ryzyko sercowo-naczyniowe. Z drugiej strony podwyższony poziom kwasu moczowego występuje u większości tych pacjentów, którzy mają również inne klasyczne czynniki ryzyka chorób serca i naczyń.
Na pacjenta musimy spojrzeć całościowo, nie skupiać się na wybranych czynnikach ryzyka, ale na wszystkich jednocześnie i wybierać takie leczenie, które pozwoli na zniwelowanie ich wszystkich, równolegle zachęcając chorego do zmiany stylu życia na zdrowszy. Pacjenci zagrożeni chorobami cywilizacyjnymi powinni prosić lekarzy o zbadanie poziomu kwasu moczowego – zachęca prof. Gil.