Home » Serce i krew » Niewydolność serca u seniorów. Da się ją leczyć!
Serce i krew

Niewydolność serca u seniorów. Da się ją leczyć!

Niewydolność-serca-u-seniorów-WP
Niewydolność-serca-u-seniorów-WP

Chociaż niewydolność serca występuje w Polsce u 1-2 proc. dorosłych, z czego u 10 proc. seniorów, to dziennie w naszym kraju umiera z jej powodu aż 160 osób. Można ją jednak skutecznie leczyć, stosując np. pompy LVAD, które ratują życie i pozwalają się nim cieszyć.

Karol-Wierzbicki

Dr hab. n. med. Karol Wierzbicki

Oddział Kliniczny Chirurgii Serca, Naczyń i Transplantologii,
Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II

Czym jest niewydolność serca (NS)?

Jest to stan, w którym praca serca jest niewystarczająca, aby organizm mógł funkcjonować prawidłowo. Z różnych przyczyn serce dostarcza za mało krwi do wszystkich organów, co w konsekwencji powoduje dysproporcję pomiędzy tym, czego potrzebuje ciało, w tym narządy takie jak mózg, a tym, co faktycznie uszkodzone wskutek choroby serce może zapewnić. Wraz z postępowaniem choroby, senior dostrzega coraz więcej objawów, które z czasem się nasilają, a to z kolei przekłada się na większe upośledzenie narządów.

Niewydolność serca może mieć złożony charakter. Jaka występuje najczęściej u seniorów?

Najczęściej występuje u nich ostra niewydolność serca, która pojawia się na skutek zawału mięśnia sercowego. Bardzo wielu seniorów cierpi też na przewlekłą niewydolność serca, która może mieć różnorakie przyczyny. W przeciwieństwie do ostrej niewydolności serca – zawsze rozwija się powoli, a jej objawy na początku są znikome, często bagatelizowane, jednak z czasem się nasilają, a stan chorego się pogarsza.

Jakie są przyczyny niewydolności serca u osób starszych?

Jest wiele przyczyn tego stanu – do najczęstszych należy zawał mięśnia sercowego oraz nadciśnienie tętnicze. Do kolejnych należą kardiomiopatie, czyli schorzenia związane z budową oraz funkcjonowaniem serca, arytmie i zaburzenia metaboliczne. Niewydolność serca u osób starszych często wynika także z wad zastawkowych, zazwyczaj zastawki aortalnej. Jest to częste, gdyż wraz z wiekiem zastawka ta ma tendencję do wapnienia, przez co pojawiają się problemy z przepływem krwi z serca do aorty, a później do całego organizmu.

Czy zatem do niewydolności serca w dużej mierze przyczynia się niezdrowy styl życia?

Oczywiście bezpośrednio niezbilansowana dieta, brak aktywności fizycznej czy zaburzenia snu nie będą miały wpływu na powstanie niewydolności serca, jednak pośrednio już jak najbardziej. Niezdrowy styl życia przyczynia się do miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, otyłości oraz innych chorób, które przyczyniają się do powstania ostrej lub przewlekłej niewydolności serca.

Jak rozpoznać niewydolność serca? Jakie są jej objawy?

Należy zwrócić uwagę, że rozpoznanie pierwszych objawów niewydolności serca w początkowym stadium u seniorów jest niezwykle trudne. Wynika to przede wszystkim z tego, że osoby starsze bagatelizują swój stan i często złe samopoczucie zrzucają na wiek lub pogodę, co sprawia, że nie zauważają początku, a później rozwoju choroby. Do pierwszych objawów należy osłabienie kondycji fizycznej. Chociaż u seniorów wysiłek często jest ograniczony, to jednak da się zauważyć, że np. kiedyś godzinny spacer nie sprawiał kłopotów, a obecnie wymusza niezaplanowane przystanki na odpoczynek. Kolejnym objawem jest duszność, która początkowo pojawia się podczas wysiłku, a z czasem przy coraz lżejszych czynnościach. U pacjentów chorujących na niewydolność serca, często pojawiają się obrzęki kończyn, a także, jeśli niewydolność wynika z choroby niedokrwiennej serca, dolegliwości bólowe w klatce piersiowej i zawroty głowy. W zaawansowanym stadium choroby pojawia się m.in. wodobrzusze, nagły wzrost masy ciała, a ostatecznie wyniszczenie i spadek masy ciała.

Jak diagnozuje się niewydolność serca?

Najbardziej dokładnym badaniem diagnozującym niewydolność serca jest echokardiografia serca, czyli tzw. echo serca. Jest to badanie bezbolesne, szybkie i bardziej dokładne niż powszechnie stosowane EKG. Oprócz niego, lekarz kardiolog może zlecić np. 24-godzinne monitorowanie serca, w którym widać m.in. zaburzenia rytmu serca w ciągu doby. Pożyteczna w diagnostyce jest też próba wysiłkowa, którą wykonuje się u osób o dobrym zdrowiu podczas spoczynku, ale o objawach NS podczas aktywności. Podczas badania monitoruje się ciśnienie i pracę serca, gdy pacjent przebywa np. na bieżni – wtedy często okazuje się, że wysiłek powoduje niedokrwienie serca. Do bardziej zaawansowanych badań diagnostycznych należy np. koronarografia.

Pożyteczne są także badania biochemiczne, czyli z krwi, które pokazują m.in. zaostrzenie niewydolności serca lub zawał mięśnia sercowego. Podczas diagnostyki niewydolności serca lekarz kardiolog może zlecić wykonanie m.in. RTG klatki piersiowej, tomografię, rezonans lub scyntygrafię serca. Najważniejsze jest jednak, aby pacjent trafił na właściwą ścieżkę diagnostyczną, gdyż bardzo często po pojawieniu się duszności, pacjent trafia np. do pulmonologa, który sprawdza, czy jest to objaw astmy lub choroby płuc, bądź z obrzękami kończyn do chirurga naczyniowego, który sprawdza, czy przyczyną nie są żylaki. Tym samym zdiagnozowanie niewydolności serca opóźnia się, a objawy pogłębiają, przynosząc początkowo pogorszenie samopoczucia, a później nawet zagrożenie życia.

Jak obecnie wygląda leczenie niewydolności serca u seniorów w tzw. lekkim stopniu zaawansowania?

Na początku leczenia NS najczęściej stosuje się leczenie farmakologiczne, podczas którego stosowane są tabletki doustne. Zazwyczaj polega ono na dopasowaniu go do przyczyny np. u chorych na nadciśnienie tętnicze lub arytmię stosuje się odpowiednie do schorzeń leki, natomiast w wybranych chorobach, jeśli tabletki są nieskuteczne, można zastosować leczenie zabiegowe.

Kiedy u seniorów stosuje się leczenie inwazyjne i na czym ono polega?

Należy podkreślić, że czasem już na początku leczenia niewydolności serca, u konkretnego pacjenta przeprowadza się leczenie operacyjne. Jest to konieczne, gdy np. przyczyna jej powstania jest nieodwracalna i wynika np. z wady zastawki, wtedy niewydolność serca u chorego można usunąć tylko poprzez jej wymianę. Tak samo wygląda to u osób ze zmianami w naczyniach wieńcowych, którym wszczepia się bajpasy lub stenty. Jeśli jednak specjaliści wykluczą odwracalne przyczyny, a serce seniora nadal jest powiększone, słabo się kurczy, a pacjent czuje się źle (i nie ma przeciwwskazań np. infekcji czy niedawno przebytego wylewu), to kwalifikuje się go czasowo lub przewlekle do tzw. wszczepu pompy LVAD, czyli mechanicznego wspomagania lewej komory serca lub w zaawansowanych przypadkach – do przeszczepu serca. Pompy są obecnie bardzo częstym rozwiązaniem przy NS i decyduje się na niewiele starszych osób.

Jak działają pompy LVAD i u kogo najczęściej się je wszczepia?

Te niewielkie urządzenia wszczepiane są do niewydolnej, lewej komory serca. Jest w nich wirnik, który pompuje krew z lewej komory serca do aorty, co następnie umożliwia jej krążenie po całym organizmie. Pompa LVAD wyręcza lewą komorę i przejmuje jej pracę, co sprawia, że jest idealnym sposobem na poprawę jakości życia osób z ciężką niewydolnością serca. Najczęściej wszczepia się je u seniorów, którym nie pomaga leczenie farmakologiczne, a także którzy nie kwalifikują się do przeszczepu serca lub bardzo długo na niego czekają. Ponadto, kiedyś pompy LVAD wszczepiane były zazwyczaj u osób młodszych, jednak obecnie, granica zarówno do wspomagania mechanicznego, jak i przeszczepów przesuwa się i często operowani są pacjenci 65+. Wytyczne wskazują, że osoby 70+ także mogą być poddane zabiegowi, gdyż najważniejszą kwestią jest wiek mentalny pacjenta – jeśli jego stan umysłu jest dobry, to jest kwalifikowany do zabiegu.

Co daje pacjentom takie leczenie i jak zmienia się ich życie?

Tego typu inwazyjne leczenie niewydolności serca znacznie poprawia jakość życia pacjentów. Chorzy żyją z pompami LVAD latami, a także cieszą się dobrym zdrowie i samopoczuciem. Największą zaletą tego leczenia jest to, że pacjenci nie muszą czekać na zabieg wiele miesięcy, tak jak to się zdarza w przypadku przeszczepów, a w krótkim czasie, niemalże z dnia na dzień, mogą znacznie poprawić funkcjonowanie swojego serca. Dodatkowo, nie należy obawiać się ryzyka leczenia operacyjnego u osób starszych, gdyż obecnie nie jest już tak wysokie, jak było kiedyś. Ponadto, zabiegi poprzedzone są specjalistycznymi badaniami oraz wielopoziomowymi konsultacjami, dlatego też cieszą się dużymi sukcesami.

Rozmawiała: Sonia Młodzianowska
Next article