Dr hab. n med. Danuta Nowicka
Specjalista dermatolog
W etiopatogenezie trądziku pospolitego biorą udział różne czynniki. Podstawą wszystkiego jest nadmierny łojotok, czyli wzmożone wydzielanie łoju przez gruczoły łojowe na powierzchnię skóry. Najczęściej łojotok obserwujemy w miejscach bogatych w gruczoły łojowe, a więc czoło, nos, broda, okolica dekoltu, okolica międzyłopatkowa.
Wydzielanie łoju jest regulowane przez kilka czynników. Przede wszystkim są to czynniki genetyczne, a więc u osób, u których w rodzinie występował trądzik należy się spodziewać cięższego jego przebiegu. Prócz genetyki bardzo ważną rolę w wydzielaniu łoju odgrywają hormony. Adrogeny pobudzają produkcję łoju poprzez receptory umieszczone na gruczołach łojowych, podobnie działa progesteron i prolaktyna. Dlatego też największe nasilenie trądziku obserwowane jest u osób młodych w okresie dojrzewania, a także u mężczyzn.
Prócz zwiększonego wydzielenia łoju przyczyną pojawiania się zmian trądzikowych jest także nieprawidłowe rogowacenie ujść mieszków włosowych. Polega ono na zaleganiu nadmiernej liczby komórek rogowych oraz zahamowaniu ich złuszczania się w ujściu i na powierzchni naskórka. W efekcie dochodzi do „zaczopowania” ujścia mieszka włosowego i wytworzenia mikrozaskórnika, zmiany niewidocznej klinicznie, która jest początkiem wszystkich innych wykwitów spotykanych w omawianej chorobie.
Ogromną rolę w prawidłowym procesie złuszczania się komórek warstwy rogowej odgrywa witamina A, w przypadkach jej niedoboru zjawisko znacznie się nasila. U osób chorujących na trądzik pospolity nieprawidłowy jest również skład wytwarzanego łoju. Za mało jest w nim nienasyconego kwasu linolowego, czynnika odpowiedzialnego za działanie przeciwzapalne.
Zmiany w ilości i składzie łoju przyczyniają się do lepszej kolonizacji gruczołów łojowych przez bakterie Propionibacterium acnes. Są to bakterie beztlenowe, a ich obecność powoduje wzmożenie stanu zapalnego wokół gruczołu łojowego i całego mieszka włosowego oraz powstanie wykwitów zapalnych, takich jak krosty, guzy i cysty. W niektórych cięższych postaciach trądziku prócz P.acnes obecne są bakterie z rodzaju gronkowców, w tym również gronkowiec złocisty, a także lipofilne drożdżaki.
Jakie czynniki zaostrzają zmiany trądzikowe?
Zaostrzenie zmian trądzikowych najczęściej obserwowane jest w okresach stresu, napięcia psychicznego, po spożyciu pokarmów o wysokim indeksie glikemicznym i dużej ilości nabiału odkrowiego. Musimy również pamiętać, że niektóre leki mogą wywoływać lub nasilać trądzik, są to przede wszystkim doustne preparaty sterydowe, hormonalne, a także niektóre leki przeciwdepresyjne.
Jak powinna wyglądać codzienna pielęgnacja skóry z tendencją do trądziku oraz z niedoskonałościami, takimi jak pryszcze, zaskórniki, plamy?
Skóra tłusta, trądzikowa jest najczęściej gruba, barwy szarawej o znacznym wydzielaniu łoju, co pacjenci raportują jako „świecenie się”. Wymaga ona delikatnej pielęgnacji uwzględniającej jej potrzeby. Podstawą pielęgnacji jest zawsze łagodne mycie i demakijaż, na dzień powinny być stosowane lekkie kremy o właściwościach matujących, równocześnie chroniące przed słońcem. W nocy postawmy na składniki działające złuszczająco jak kwas azelainowy, salicylowy, lipohydroksykwasy, retinoidy, witaminę C.
Zabiegi, jakie warto wykonać to przede wszystkim złuszczania kwasem glikolowym w połączeniu z mikrodermabrazją, przy bardzo znaczącym łojotoku wybierajmy kwas pirogronowy, mający najsilniejsze działanie ograniczające wydzielenie sebum. Nie wyciskamy zmian ropnych!
Jakie są najczęściej stosowane metody leczenie? W jaki sposób można wspierać kondycję skóry?
Trądzik grudkowo-krostkowy, skupiony, guzkowo-cystowy, czyli ten o cięższym nasileniu, wymaga w pierwszej kolejności konsultacji lekarza dermatologa. Zabiegi kosmetyczne u osób leczonych mogą jednak bardzo wspomóc działanie leku, przyspieszyć efekty, zniwelować powstałe blizny czy przebarwienia.
W leczeniu trądziku stosujemy antybiotyki, nadtlenek benzoilu, kwas azelainowy oraz retinoidy, w najbardziej nasilonych przypadkach doustną izotretinoinę (również pochodną witaminy A). Leczenie takie wymaga ścisłej współpracy z lekarzem dermatologiem, dyscypliny pacjenta, wykonywania badań kontrolnych. W przypadkach zachwianej gospodarki hormonalnej możemy również wdrożyć kurację antyandrogenną, oczywiście po konsultacji lekarza ginekologa i endokrynologa.