Polscy pacjenci mają dostęp do wszystkich leków na AZS

Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Irena Walecka, MBA

Kierownik Kliniki Dermatologii, konsultant wojewódzki w dziedzinie dermatologii i wenerologii

Fot.: Monika Szałek

Przy prawidłowej terapii, objawy atopowego zapalenia skóry (AZS) zanikają i u części pacjentów nie występuje już ani świąd, ani zmiany skórne.

Jakie są główne objawy i symptomy atopowego zapalenia skóry, które mogą wskazywać na konieczność diagnozy i leczenia?

AZS to przewlekła, nawrotowa choroba z towarzyszącym świądem. U pacjentów i/lub ich rodzin często występują inne choroby z kręgu atopii takie jak astma oskrzelowa czy katar sienny. Obraz kliniczny AZS jest zróżnicowany w zależności od stopnia nasilenia zmian skórnych oraz wieku pacjenta. U małych dzieci zmiany najczęściej występują na policzkach, szyi, karku, płatach usznych i wyprostnych częściach kończyn. U starszych dzieci dochodzą zgięciowe części kończyn (najczęściej doły łokciowe i podkolanowe), brodawki sutkowe, nadgarstki czy kostki. U dorosłych AZS często zajmuje dłonie i stopy.

Jakie są korzyści z diagnozowania i leczenia AZS dla pacjentów, jeśli chodzi o poprawę komfortu ich życia i zmniejszenie objawów?

Chorobie tej towarzyszy bardzo silny świąd, co powoduje, że pacjenci cały czas się drapią raniąc skórę. Najważniejszą i pierwszą korzyścią z leczenia jest ustępowanie świądu i poprawa snu, co korzystnie wpływa na samopoczucie i komfort życia. Na dalszym etapie obserwujemy poprawę stanu skóry.

Do jakich metod leczenia atopowego zapalenia skóry mają aktualnie dostęp pacjenci i jakie mogą być skutki uboczne nieleczonych lub źle kontrolowanych objawów?

Chorzy w Polsce mają dostęp do większości leków na AZS, jakie są dostępne na świecie. Dobór terapii zależy od stopnia nasilenia zmian skórnych – przy łagodnym przebiegu wystarczy emolientowanie i unikanie czynników prowokujących, a w okresach zaostrzeń stosowanie miejscowych sterydów i inhibitorów kalcyneuryny. W przypadku umiarkowanego nasilenia zmian dodatkowo można zastosować naświetlania UVB 311 i na krótko sterydy ogólnie, a w przypadkach ciężkich należy stosować leczenie cyklosporyną, lekami biologicznymi i inhibitorami JAK.

Choroba nie leczona lub nieprawidłowo leczona może prowadzić do wielu zaburzeń takich jak obniżenie nastroju, problemy ze snem, depresja, myśli i próby samobójcze. Każdy przewlekły stan zapalny toczący się w organizmie może także być przyczyną innych chorób.

Czy pacjenci, którzy uczestniczą w badaniach klinicznych, powinni zachować ciągłość aktualnej terapii?

Oczywiście, że tak byłoby najlepiej, ale niestety nie zawsze jest to możliwe. W badaniach klinicznych pacjenci otrzymują leki, które z reguły nie są dostępne na rynku i nie ma ich w programach lekowych, stąd pacjenci nie mogą kontynuować terapii. Często jest tak, że pacjenci biorący udział w badaniach klinicznych nie byli wcześniej leczeni konkretnymi metodami (w przypadku AZS są to np. terapia UVB 311, Sterydy, cyklosporyna) wymaganymi jako kryterium wejścia do programu lekowego, jak też ośrodki prowadzące badania kliniczne nie zajmują się dalszym leczeniem, stąd niemożliwe jest płynnie przejście pacjentów do leczenia w ramach programu lekowego.

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą widoczną z zewnątrz, dlatego też pacjenci bardzo często odczuwają dyskomfort nie tylko fizyczny, ale i psychiczny. Czy są w Polsce dobrze zaopiekowani? Co jeszcze powinno się w tej kwestii zmienić?

Hubert Godziątkowski

Pomysłodawca i założyciel Polskiego Towarzystwa Chorób Atopowych

Jak aktualnie wyglądają standardy oraz dostępność leczenia AZS w Polsce? Co z punktu widzenia pacjentów powinno ulec zmianie?

Ostatnie lata przyniosły wielkie zmiany, jeśli chodzi o dostępność leczenia, ponieważ jeszcze w 2020 roku pacjenci z ciężką postacią AZS nie mieli dostępu do nowoczesnych terapii. W wyniku naszych wspólnych działań wraz z ekspertami i Ministerstwem Zdrowia w listopadzie 2021 roku został wdrożony program lekowy zapewniający dostęp do leczenia biologicznego ciężkiej postaci AZS dla pacjentów dorosłych. Natomiast po roku program ten został rozszerzony o dwa nowoczesne inhibitory kinaz janusowych oraz o nowe grupy pacjentów – młodzież w wieku od 12 do 17 lat oraz dzieci od 6. do 11. roku życia.

To, czego nam brakuje i do czego obecnie dążymy, to objęcie programem lekowym najmłodszej grupy pacjentów pediatrycznych od 2. roku życia. Chcielibyśmy, by leczenie było dostępne także dla chorych z umiarkowaną postacią AZS, ponieważ ich objawy są tak samo uciążliwe. Nasze starania skupiamy także na polepszeniu dostępności programu lekowego, ponieważ jak na razie procedura ta jest bardzo skomplikowana.

AZS jest chorobą wpływającą negatywnie nie tylko na ciało, ale i na ducha. Gdzie pacjenci mogą szukać pomocy i wsparcia psychologicznego?

Jako organizacja realizujemy wsparcie psychologiczne dla swoich pacjentów. Mamy dyżurujących psychologów, z którymi pacjent lub jego opiekun może skontaktować się bezpłatnie. Mamy jednak świadomość, że sam kontakt nie wystarczy. Musimy zdobyć zaufanie pacjenta, by ten mógł realnie skorzystać z pomocy. Chcemy to zmienić, dlatego jesteśmy w kontakcie z grupą psychologów, którzy, opierając się na wzorcach z zagranicy, mają przedstawić nam program kompleksowego działania w zakresie budowania rzeczywistego wsparcia psychologicznego. Jest to bardzo ważne, ponieważ – pomimo naszych działań edukacyjnych i kampanii – pacjenci z AZS nadal są stygmatyzowani, przez co sami izolują się od społeczeństwa.

Jak zatem możemy wspierać osoby chore na atopowe zapalenie skóry?

Dla pacjentów z AZS i ich bliskich bardzo ważna jest edukacja poparta wiarygodnymi informacjami. W przypadku chorób przewlekłych, a już szczególnie wymagających odpowiedniej pielęgnacji w domu, kluczowe jest poznanie mechanizmów choroby, ścieżek leczenia, by jak najlepiej takiej osobie pomóc. Na dziś możemy powiedzieć, że jako PTCA mamy wiele rzetelnych materiałów i stron internetowych, z których pacjenci oraz ich bliscy mogą korzystać.

Jako PTCA wspieracie państwo nie tylko pacjentów chorych na AZS. To prawda, że tej chorobie bardzo często towarzyszą też inne schorzenia?

AZS wykazuje współistnienie także z innymi chorobami, u podłoża których leży zapalenie typu 2. Badania wykazały, że 30 proc. pacjentów z atopowym zapaleniem skóry cierpi również na astmę oskrzelową. Aż 50 proc. pacjentów z polipami nosa ma astmę, a 17 proc. AZS. Dlatego też jako Stowarzyszenie postanowiliśmy objąć swoją opieką pacjentów z innymi chorobami o tym samym podłożu zapalnym. Staramy się, by również oni mieli dostęp do programu lekowego. W pierwszej kolejności zależy nam na pomocy chorym na przewlekłe zapalenie zatok przynosowych z polipami nosa. Nie mają oni objawów zewnętrznych, jednak ich choroba charakteryzuje się symptomami znacznie obniżającymi jakość życia.