Skip to main content
Home » Układ trawienny » Co to jest nadwrażliwość pokarmowa?
układ trawienny

Co to jest nadwrażliwość pokarmowa?

pokarmowa
pokarmowa

Współcześnie obserwujemy wiele nieprawidłowych reakcji dotyczących układu immunologicznego człowieka związanych z nieprawidłową reakcją na pokarm. Dla układu immunologicznego jedzenie to nic innego niż obce białko.

Prawidłowo działający układ pokarmowy wykształca tolerancję na obce białka przyjmowane z jedzeniem. Nie wywołują one wówczas obronnych reakcji immunologicznych. Niewłaściwe, niepełne trawienie, stres, złe odżywanie, zaburzenia flory jelitowej i wiele innych czynników doprowadza do sytuacji, że antygeny docierają do aktywnych komórek układu immunologicznego i wywołują odpowiedź w postaci produkcji przeciwciał IgG skierowanych przeciw białkom pokarmowym. Mówimy w takim przypadku o nadwrażliwości pokarmowej IgG-zależnej.

Jest to niespecyficzna jednostka chorobowa. Trudno skojarzyć przyczynę – objawy występują z opóźnieniem w stosunku do spożywanego jedzenia. Jedynie 20 proc. chorych reaguje zaburzeniami przewodu pokarmowego, pozostali prezentują dolegliwości niespecyficzne: bóle mięśniowe i stawowe, powiększenie węzłów chłonnych, spadek wydajności organizmu, zawroty głowy, katar, skłonność do obrzęków. Przeciwciała IgG tworzą się przeciwko konkretnym pokarmom: np. jajom, mleku, serom, wieprzowinie, pszenicy itd.

U każdego pacjenta rodzaj pokarmu wywołującego nadwrażliwość może być inny. Inne mogą być też objawy. Przeciwciała IgG występują w czterech podtypach. Odmiany 1-3 wywołują tzw. reakcje immunologiczne typu III z tworzeniem kompleksów immunologicznych. Normalnie są one niszczone przez komórki żerne. Gdy jednak jest ich za dużo – a to ma właśnie miejsce w nadwrażliwości – odkładają się one w różnych miejscach np. w stawach, mięśniach, ale też w różnych organach wewnętrznych powodując uszkodzenia tychże. Objawy w tym typie reakcji mają przeważnie charakter spoza przewodu pokarmowego: zmęczenie, gorączka, bóle stawowo-mięśniowe, bóle głowy, wysypki o typie pokrzywki. Izotyp IgG4 ma nieco inny mechanizm działania: działa on na komórki zawierające histaminę, przez co wywołuje miejscowe reakcje zapalne o typie atopowym. W tym przypadku typowe objawy to astmopodobne skurcze oskrzeli, egzemy, biegunki, niespecyficzne bóle brzucha.

Opisane dolegliwości są dla ludzi nimi dotkniętymi wysoce niekomfortowe – obniżają one bowiem znacznie jakość życia. Leczenie jest oparte o właściwie skomponowaną dietę i preparaty wspomagające. Przy przestrzeganiu dyscypliny i zmianie nawyków żywieniowych możliwa jest trwała poprawa i ustąpienie objawów. Poprzedzić je muszą badania, które określą, w jakim typie zachodzi reakcja (IgG1-3 czy też IgG4, czy może w obydwu) i na jakie pokarmy jest nadwrażliwość. Badanie musi być wykonane w laboratorium, metodą ELISA, aby zapewnić właściwą jakość. Testy do użytku domowego lub wykonywane metodami niereferencyjnymi mogą dać wyniki fałszywe i nie zapewniają dostatecznej jakości diagnozy – a to jest podstawa do sfomułowania leczenia. Na ten aspekt należy zwrócić uwagę.

Każdy wynik musi być skonsultowany przez specjalistę – nie zastępuje on bowiem diagnozy. Dopiero bowiem porównanie stanu klinicznego i wyniku badania pozwala na wdrożenie trafnego postępowania.

Next article
Home » Układ trawienny » Co to jest nadwrażliwość pokarmowa?
Układ trawienny

Alergia, nietolerancja, a może celiakia?

Każdy pokarm może negatywnie wpływać na organizm i objawiać się wieloma, nieswoistymi dolegliwościami. O tym, jak odróżnić alergię pokarmową od nietolerancji, a także o najczęstszych alergenach i diecie bezglutenowej opowiada prof. dr hab. med. Zbigniew Bartuzi.

Prof-Bartuzi

Prof. dr hab. med. Zbigniew Bartuzi

Prezydent Polskiego Towarzystwa Alergologicznego w latach 2015-2018,
Kierownik Kliniki Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych Szpitala Uniwersyteckiego im. dr Jana Biziela w Bydgoszczy Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Alergie i nietolerancje pokarmowe często są ze sobą mylone – czym się od siebie różnią?

Alergia pokarmowa to reakcja immunologiczna organizmu wyzwalana przez pokarm, natomiast nietolerancja pokarmowa to reakcja organizmu wywołana przez pewnego rodzaju defekt organizmu polegający na braku niektórych enzymów, reakcjach farmakologicznych, metabolicznych itd. Łączy je jednak to, że chociaż to zupełnie inne przypadłości, mogą manifestować się podobnymi objawami. I tak ze strony układu pokarmowego pojawiają się wymioty, biegunki, utrata łaknienia, zaburzenia w odżywianiu, ze strony układu oddechowego – duszności, świsty, ucisk w krtani oraz rozwój astmy zależnej od uczulającego pokarmu, układu nerwowego – zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, snu, niepokój, bóle migrenowe głowy oraz skóry – pokrzywka, atopowe zapalenia skóry, obrzęk. Ponadto tylko w przypadku alergii może dojść do wstrząsu anafilaktycznego, czasami prowadzącego nawet do śmierci. Warto też wiedzieć, że w nietolerancji pokarmowej, chociaż objawy są podobne do alergicznych, to najczęściej nie są tak nasilone. Dodam też, że nietolerancja pokarmowa to zjawisko częstsze niż alergia pokarmowa oraz że każda z nich wymaga innego sposobu leczenia.

Jakie produkty i ich składniki najczęściej wywołują alergie, a jakie nietolerancje?

Wyróżnia się tzw. Złotą ósemkę, do której zalicza się alergeny takie jak: mleko krowie, białko jaja kurzego, skorupiaki, ryby, orzechy ogólnie, zwłaszcza orzechy ziemne, soja i pszenica. U dzieci najczęściej uczulają dwa pierwsze, a u dorosłych wszystkie pozostałe oraz alergeny pokarmowe pochodzenia roślinnego (występują zwłaszcza u pacjentów uczulonych również na pyłki roślin). Jeśli chodzi o nietolerancje pokarmowe, to jest to nadwrażliwość głównie na histaminę, barwniki, glutaminian sodu, konserwanty i aż u 37 proc. pacjentów w Polsce niedobór laktazy sprzyja nietolerancji mleka.

Jak powinna wyglądać odpowiednia dieta osób chorych na celiakię?

Celiakia to choroba genetyczna dotykająca 1-2 proc. populacji związana z nietolerancją glutenu, czyli białka, które jest obecne w nasionach pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa. Spożywanie glutenu przez osoby chore na celiakię, prowokuje zaburzenia immunologiczne, dotyczące głównie jelita (prowadzi m.in. do zaniku kosmków jelitowych) i wywołują szereg objawów ze strony układu pokarmowego, dlatego też muszą one stosować dietę bezglutenową. Nie jest to dieta prosta, gdyż gluten jest dodatkiem do wielu produktów, w tym m.in. sosów, mięsa, przekąsek, lodów, leków, niektórych płynów itp.

Czy osoby z nietolerancją glutenu mogą spożywać pieczywo?

Mogą spożywać pieczywo, pod warunkiem, że jest ono bezglutenowe, czyli wytworzone z mąki kukurydzianej, gryczanej, ryżowej, z ciecierzycy lub innej. Dostęp do pieczywa bezglutenowego jest powszechny, dlatego ze spokojem mogą je spożywać osoby mające celiakię i uwielbiające bułki, chleb oraz inne wypieki.

Jak ważne jest w przypadku celiakii restrykcyjne przestrzeganie diety?

Jest to niezwykle ważne. Spożywanie glutenu przez osoby chore na celiakię, nawet w śladowych ilościach prowokuje zaburzenia immunologiczne, dlatego też muszą one bezwzględnie stosować dietę bezglutenową. U tych osób spożycie nawet przypadkowo produktów, które zawierają śladowe ilości glutenu, prowokują nie tylko objawy brzuszne.

Czyli nawet jak się mocno chce, to nie można zjeść drożdżówki lub pączka?

Osoby chore, które cierpią i znają konsekwencje spożywania produktów z glutenem, mogą sobie ich odmówić. Większy problem stanowią produkty, które zawierają śladowe ilości glutenu, co może skutkować nieświadomym spożyciem. Dlatego też tak ważne jest, by pacjenci bezwzględnie czytali składy produktów i byli pod stałą opieką gastroenterologa.

Next article