Mgr Zuzanna Szajstek
Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu na kierunku dietetyka, doświadczenie zbierała w gabinetach dietetycznych i oddziałach szpitalnych, pracuje w Instytucie Mikroekologii w Poznaniu, specjalizuje się w układaniu diet eliminacyjnych i indywidualnie dobranych pod problemy zdrowotne, interesuje się dietą roślinną oraz jej wpływem na mikrobiotę jelitową i zdrowie człowieka
Czym jest mikrobiota jelitowa?
Mikrobiota jelitowa to wszystkie drobnoustroje zasiedlające jelito, przede wszystkim wyróżnia się bakterie, grzyby, wirusy i archeony1,2. Organizm człowieka zasiedla około 1014 mikroorganizmów, których materiał genetyczny, czyli mikrobiom, jest 150 razy większy niż ludzki1,2,3. Ze wszystkich organów ciała to jelita są zasiedlone przez największą liczbę bakterii. Wśród najliczniejszych wymienia się: Bacterioides spp., Prevotella spp., Ruminococcus spp, najmniej liczne to bakterie typu Proteobacteria, Fuscobacteria, Verrucomicrobia3,4.
Najważniejsze funkcje mikrobioty jelitowej to:
– synteza witamin, enzymów trawiennych i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych,
– utrzymanie szczelności bariery jelitowej,
– regulowanie metabolizmu i pasażu jelitowego,
– hamowanie rozwoju mikrobioty patogennej,
– aktywacja i dojrzewanie komórek odpornościowych5,6.
Prawidłowy stan mikrobioty jelitowej, czyli odpowiednia struktura ilościowa i jakościowa, nazywana jest eubiozą, zapewnia homeostazę oraz prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Zaburzenia w składzie czy ilości drobnoustrojów jelitowych nazywa się dysbiozą7.
Co wpływa na kształtowanie mikrobioty?
Prawidłowa kolonizacja jałowego przewodu pokarmowego dziecka jest istotnym procesem wpływającym na zdrowie w dorosłości. Kluczowymi składowymi modyfikującymi środowisko jelitowe i stan drobnoustrojów są rodzaj porodu, sposób karmienia oraz wiek ciążowy8.
Pozostałe czynniki wpływające na mikrobiotę to:
– wczesne rozpoczęcie antybiotykoterapii,
– otoczenie, w tym obecność rówieśników i zwierząt,
– dieta, w tym alkohol,
– stres,
– przyjmowanie leków,
– przebyte infekcje oraz choroby,
– narażenie na zanieczyszczenia środowiska,
– zbyt sterylne środowisko3,8.
Jak można wspierać mikrobiotę, aby zachować jej prawidłowy stan?
Udokumentowane znaczenie w modyfikowaniu składu i roli mikroorganizmów jelitowych przypisuje się stosowaniu zbilansowanej oraz różnorodnej diety, odpowiednich probiotyków i prebiotyków9.
Zaleca się, aby „dieta dla mikrobioty” była urozmaicona, bogata w błonnik oraz prebiotyki (obejmujące m.in.: oligosacharydy, fruktooligosacharydy, skrobię oporną), czyli substancje selektywnie stymulujące wzrost oraz aktywność określonych grup bakterii prozdrowotnych. Żywność zawierająca prebiotyki to głównie pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa i owoce wpływające na zmiany w mikrobiocie (np. wzrost liczby Lactobacillus i Bifidobacetrium). Niekorzystnie na mikrobiotę jelitową mogą wpływać produkty silnie przetworzone z dużą zawartością konserwantów3,9.
Probiotyki to żywe drobnoustroje wywierające korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. Prozdrowotne właściwości probiotyków są szczepozależne. Wybór odpowiedniego produktu jest trudny i zależny od problemu zdrowotnego, a mechanizmy działania probiotyków wciąż są przedmiotem licznych badań. W leczeniu ostrej biegunki infekcyjnej oraz w zapobieganiu biegunce poantybiotykowej udowodniono korzystny wpływ Saccharomyces boulardii oraz Lactobacillus GG. Podczas eradykacji Helicobacter pylori pomocnym może być również S. boulardii. Modyfikacje w składzie mikrobioty jelitowej przy pomocy probiotyków mogą być pomocą terapeutyczną w zespole jelita nadwrażliwego, można wtedy zastosować: Bifidobacterium infantis 35624, Lactobacillus plantarum 299v, Lactobacillus GG9.
Wpływ mikrobioty jelitowej na cały organizm oraz znajomość funkcji drobnoustrojów jest kluczowa w podejmowaniu prób modyfikacji jej składu i różnorodności. Prawidłowo zbilansowana i odżywcza dieta wspierana probiotykoterapią ma korzystny wpływ na skład mikroorganizmów w jelicie oraz wsparcie leczenia wielu schorzeń układu pokarmowego oraz tym samym na zdrowie całego organizmu.
2O`Hara M., Shandahan F.: EMBO reports, 2006, 688-693
3Panasiuk A., Kowalińska J.: Mikrobiota przewodu pokarmowego, PZWL, Warszawa 2019
4Strzępa A., Szczepanik M.: Wpływ naturalnej flory jelitowej na odpowiedź immunologiczną., w: Postępy Hig. Med. Dosw., 2013, 67, 908-92
5Guarner F., Malagelada JR.: Gut flora in health and disease, w: Lancet, 2003, 361, 512-519
6Buccigrossi V., Nicastro E., Guarino A.: Functions of intestinal microflora in children, w: Curr Opin Gastroenterol 2013,29,31-8
7Gałęcka M., Basińska A.M, Bartnicka A.: Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka-implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, w: Forum Medycyny Rodzinnej, 2018, 12, 50-59
8Bartnicka A., Gałęcka M., Mazela J.: Wpływ czynników prenatalnych i postnatalnych na mikrobiotę jelitową noworodków, w: Standardy Medyczne Pediatria, 2016, 13, 165-172
9Skrzydło-Radomańska B., Wronecki J.: Czy mikrobiotę jelitową można skutecznie modyfikować?, w: Gastroenterologia Kliniczna, 2018, 10, 123-134