Koszty otyłości

Dr n. med. Jakub Gierczyński

Lekarz i absolwent MBA z certyfikatami London School of Economics i Stockholm Business School, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego, członek HTAi, ISPOR, Polskiej Koalicji Medycyny Personalizowanej oraz IFIC Polska, ekspert i wykładowca w Instytucie Zarządzania w Ochronie Zdrowia, MBA Ochrona Zdrowia oraz Center of VBHC Uczelni Łazarskiego, ekspert Medycznej Racji Stanu

Otyłość (choroba otyłościowa; ICD-10: E66) jest chorobą przewlekłą prowadzącą do poważnych powikłań zdrowotnych oraz znaczących kosztów ekonomicznych i społecznych. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2016 r. aż 39 proc. populacji dorosłej świata miało nadwagę, a 13 proc. było dotkniętych otyłością. W zakresie populacji dzieci i młodzieży w wieku 5-19 lat nadwaga dotyczyła 18 proc., a otyłość 7 proc. osób¹.

Choroby związane z otyłością pochłoną na świecie ponad 90 mln istnień ludzkich w ciągu najbliższych 30 lat. Nadwaga i otyłość odpowiadały w Polsce za 14,2 proc. zgonów oraz utratę 12,4 proc. lat przeżytych w zdrowiu. W odniesieniu do umieralności otyłość jest piątym z najważniejszych czynników ryzyka, a odsetek ten systematycznie rośnie od 2011 r. Obywatele Polski przez choroby związane z nadwagą i otyłością będą żyć krócej – średnio o 3 lata i 10 miesięcy². W raporcie OECD z 2019 r. pt. „The Heavy Burden of Obesity. The Economics of Prevention” stwierdzono, że nadwaga i otyłość generują olbrzymie koszty z perspektywy społecznej³. Zmniejszają oczekiwaną długość życia, zwiększają koszty opieki zdrowotnej, obniżają wydajność pracowników, a poprzez to obniżają Produkt Krajowy Brutto (PKB).

W przypadku Polski, w najbliższych 30 latach będzie to strata na poziomie ok. 4,1 proc. PKB, czyli 0,14 proc. PKB rocznie. Średnia dla Unii Europejskiej i OECD wyniosła 3,3 proc. PKB. Otyłość odpowiada za 70 proc. kosztów leczenia cukrzycy, 23 proc. kosztów leczenia chorób sercowo-naczyniowych i 9 proc. kosztów leczenia raka. NFZ w raporcie z 2019 r. pt. „Cukier, otyłość – konsekwencje” szacuje wzrost kosztów dotyczących leczenia chorób związanych z nadwagą i otyłością o 0,3-1,0 mld zł w 2025 w porównaniu do 2017 r. Liczba dorosłych osób z otyłością wzrośnie do 6,1-11,4 mln osób, czyli otyłych będzie 26 proc. dorosłych kobiet i 30 proc. dorosłych mężczyzn. Dotyczy to przede wszystkim chorych na cukrzycę i należy oczekiwać wzrostu populacji tych chorych w 2025 r. o 437-941 tys., w porównaniu z 2017 r.⁴

W raporcie Fundacji Republikańskiej z 2021 r. pt. „Otyłość epidemią XXI wieku” oszacowano koszty bezpośrednie i pośrednie otyłości w Polsce. Koszty bezpośrednie, czyli świadczenia zdrowotne i koszty leków, stosowanych głównie w terapii powikłań otyłości, kampanie i programy profilaktyczne wynoszą ok. 5 mld złotych rocznie. Koszty pośrednie, związane z nieobecnością w pracy, utraconym podatkiem lub dochodem, obniżeniem jakości życia czy utraconymi latami życia estymowane są na poziomie ok. 10 mld zł rocznie. Według ZUS w 2019 r. otyłość była przyczyną wydania 7,4 tys. zaświadczeń lekarskich na łączną liczbę 135 tys. dni absencji chorobowej⁵.

W Polsce w zakresie zapobiegania i leczenia nadwagi i otyłości należy jak najszybciej wdrożyć kompleksowe działania, które nie tylko zapobiegną zgonom i rozwojowi powikłań chorobowych wśród obywateli, ale znacząco ograniczą wydatki państwa na konsekwencje tych chorób. Powinny to być działania prewencyjne i skuteczne leczenie nadwagi i otyłości oraz chorób z nimi związanych. W zakresie prewencji należy zwiększyć inwestycje w celu walki z nadwagą i otyłością oraz promowaniem zdrowego stylu życia.

Wśród rekomendowanych przez OECD działań są: systemy etykietowania żywności i menu w restauracjach, kampanie w środkach masowego przekazu, aplikacje mobilne promujące zdrowszy styl życia, edukacja prozdrowotna, standardy żywieniowe i promowanie aktywności fizycznej w szkołach, zakaz reklamy niezdrowej żywności dla dzieci, ograniczenia w reklamie niezdrowej żywności, podatki prozdrowotne od niezdrowej żywności (opłata cukrowa)⁶. Bardzo ważne jest, aby prewencja, diagnoza i leczenie otyłości były traktowane jako jeden z kluczowych priorytetów polityki zdrowotnej państwa. W Polsce od 2018 r. „przeciwdziałanie występowaniu otyłości” jest takim priorytetem⁷. W 2021 r. wprowadzono opłatę cukrową, z której wpływy zasilą budżet NFZ i będą przeznaczone na prewencję, diagnostykę i leczenie nadwagi i otyłości oraz ich powikłań – cukrzycy, chorób sercowo-naczyniowych itd.

Dowiedz się, co jest największą potrzebą w obszarze leczenia choroby otyłościowej?