Smog przyczynia się do powstawania wielu chorób, za jego przyczyną rocznie umiera przedwcześnie kilkadziesiąt tysięcy osób. Co możemy zrobić, by ograniczyć jego emisję?
Szymon Bujalski
Publicysta, autor książki „Recepta na lepszy klimat”, założyciel profilu @dziennikarz_dla_klimatu
Czym jest smog i dlaczego jest dla nas tak niebezpieczny?
Smog to ten dziwny zapach w powietrzu, który odczuwamy w mroźniejsze dni. Mgiełka, którą uznajemy za naturalną, choć taka nie jest. Lub pisząc inaczej: powietrze pełne zanieczyszczeń, które zagraża naszemu zdrowiu i życiu. Przez wiele lat nie przejmowaliśmy się problemem smogu i nawet nie za bardzo zdawaliśmy sobie sprawę z jego istnienia. Zresztą wciąż nie brakuje osób, które twierdzą, że przecież 50 lat temu kominów było o wiele więcej i nikt jakoś nie umierał. Cóż, umierał.
Jak pokazują badania, smog w samej tylko Polsce odpowiada za przedwczesną śmierć około 50 tys. ludzi rocznie – czyli ponad 10 proc. wszystkich zgonów w kraju. Niektóre opracowania, uwzględniające wyższe normy jakości powietrza mówią nawet o blisko 100 tys. Główną przyczyną smogu w Polsce jest ogrzewanie gospodarstw domowych przestarzałymi instalacjami. A dokładniej wrzucanie do nich źródeł ciepła, których spalanie emituje duże ilości szkodliwych substancji. Chodzi przede wszystkim o węgiel, którego mieszkańcy Polski spalają w całej Unii Europejskiej zdecydowanie najwięcej (ekogroszek wcale nie jest ekologiczną alternatywą). Ale problematyczne jest też drewno czy pellet.
Wyróżnić można też smog samochodowy, za który w największym stopniu odpowiadają stare auta z silnikiem Diesla. Tego typu zanieczyszczenia są jednak problemem przede wszystkim w dużych miastach z setkami tysięcy samochodów na ulicach, podczas gdy smog z kominów może być problemem i w miastach, i na wsi.
Jakie działania na poziomie gospodarstw domowych, indywidualnych jednostek możemy podjąć, by ograniczać smog?
Na poziomie indywidualnym warto pomyśleć przede wszystkim o wymianie starych pieców, których w polskich domach i mieszkaniach wciąż jest kilka milionów. Najlepiej jeśli troska o jakość powietrza nie przesłoni też troski o ochronę klimatu i inwestycja uwzględni wymianę źródła ogrzewania na takie, które emituje najmniej gazów cieplarnianych. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest ogrzewanie się nie gazem ziemnym, a prądem pozyskiwanym z czystych źródeł energii. Rozwiązaniem są więc pompy ciepła i odejście od paliw kopalnych w energetyce.
Jeśli chodzi o smog samochodowy, warto rozważyć zamianę auta na komunikację miejską bądź rower – o ile oczywiście jest stworzona odpowiednia infrastruktura, dzięki której taka zmiana nie będzie oznaczała znacznego pogorszenia naszej sytuacji.
Do jakich zmian na poziomie całego kraju powinno dojść, by polskie miasta nie zajmowały wysokich miejsc w rankingach najbardziej zanieczyszczonych miast Europy?
Działania na tym polu są zdecydowanie ważniejsze niż działania indywidualne. Żeby ludzie chcieli wymienić źródła ogrzewania czy przesiedli się z auta na autobus, muszę mieć realne, sensowne alternatywy. Ich tworzenie to obowiązek rządu i samorządów. Rolą władzy jest zarówno przygotowanie odpowiednich (czyli zrozumiałych, nieskomplikowanych i zapewniających duże wsparcie finansowe) programów dopłat do wymiany źródeł ogrzewania, jak i prowadzenie kampanii edukacyjnych w tym zakresie. Rolą władzy jest również tworzenie zrównoważonego transportu, rozwijanie komunikacji miejskiej, budowa dróg rowerowych czy ograniczanie rozlewania się miast.