POChP – dlaczego wczesne rozpoznanie ma tak duże znaczenie?

Szacowany czas czytania: 8 minut

Przewlekła obturacyjna choroba płuc to choroba, która – jeśli jej nie rozpoznamy – skróci nasze życie o 10-15 lat. Niedawno obchodzilismy światowy dzień POChP. Hasłem tegorocznego dnia POChP było „Krótki oddech – Duszność – pomyśl o POChP” / „Short of Breath, Think COPD”. To apel do wszystkich osób, które odczuwają subiektywne uczucie braku powietrza, szczególnie w trakcie wysiłku fizycznego, aby zapytali swojego lekarza, czy to może być POChP – przypomina dr hab. n. med. Piotr Dąbrowiecki, przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP.

Dr hab. n. med. Piotr Dąbrowiecki

Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii, Wojskowy Instytut Medyczny, przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP

Według raportu GOLD (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease) POChP to „heterogenna choroba płuc, którą charakteryzuje występowanie przewlekłych objawów ze strony układu oddechowego (tj. duszność, kaszel, odkrztuszanie plwociny) spowodowanych nieprawidłowościami dróg oddechowych (zapaleniem oskrzeli i oskrzelików) i/lub pęcherzyków płucnych (rozedma), powodujących przewlekłe, często postępujące ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe”.

Na POChP chorują głównie osoby po 40. roku życia. Jest to związane z koniecznością długotrwałego narażenia na działanie czynników uszkadzających układ oddechowy. Nierozpoznana lub późno rozpoznana POChP skraca życie o 10-15 lat!

Typowe objawy POChP to:

duszność (główny objaw POChP) – występuje przewlekle, nasila się najczęściej podczas wysiłku fizycznego i narasta z upływem czasu,
przewlekły kaszel, często z wykrztuszaniem niewielkiej objętości plwociny (występuje u około 50 proc. chorych),
uczucie ściskania w klatce piersiowej,
świsty podczas oddychania,
znużenie, tj. uczucie zmęczenia, braku energii, które upośledza zdolność do wykonywania codziennych aktywności i pogarsza jakość życia,
nawracające zakażenia dolnych dróg oddechowych,
inne choroby współistniejące – POChP zwiększa ryzyko niewydolności serca, cukrzycy, osteoporozy, chorób nowotworowych.

Wyróżniamy kilka czynników ryzyka rozwoju POChP. Są nimi:

narażenie na szkodliwe czynniki zawarte w powietrzu, którym oddychamy, takie jak dym tytoniowy, substancje szkodliwe w miejscu pracy, spalanie bio-masy do ogrzewania i gotowania (głównie w krajach rozwijających się),
zanieczyszczenie powietrza,
status społeczno-ekonomiczny,
astma i nadreaktywność oskrzeli,
infekcje płuc we wczesnym dzieciństwie i palenie tytoniu przez matki w trakcie opieki nad dziećmi,
niedobór alfa-1 antytrypsyny (1-2 proc. chorych).

Palenie tytoniu jest najważniejszym czynnikiem ryzyka, jednak POChP rozwija się jedynie u ok. 50 proc. palących papierosy. U wielu chorych także narażenie zawodowe ma niekorzystny wpływ na układ oddechowy. Wpływ na sprawność układu oddechowego ma zanieczyszczenie powietrza, m.in. pyłem zawieszonym, tlenkami azotu, siarki lub ozonem troposferycznym. Uznaje się je za istotny czynnik ryzyka rozwoju POChP – może ono odpowiadać nawet za 50 proc. przypadków POChP w krajach o niskim i średnim dochodzie. Jest to jednocześnie najważniejszy czynnik ryzyka u osób niepalących.

POChP może mieć również podłoże genetyczne. Obecnie uważa się, że za wystąpienie choroby może być odpowiedzialny dziedziczny niedobór alfa-1 antytrypsyny. Jest to białko chroniące układ oddechowy przed uszkadzającym wpływem własnego układu immunologicznego.

Kluczową cechą tej choroby są okresy nasilenia objawów (kaszlu i duszności) zwane zaostrzeniami. Mogą być spowodowane infekcjami lub narażeniem na duże ilości zanieczyszczeń powietrza. Objawy POChP z czasem nasilają się, a zaostrzenia mogą przyspieszyć spadek czynności wentylacyjnej płuc. POChP rozpoznajemy u chorych z czynnikami ryzyka rozwoju tej choroby, które mają objawy kliniczne, na podstawie prawidłowo wykonanego badania spirometrycznego, po podaniu leków rozszerzających oskrzela.

W wytycznych GOLD zauważono, że POChP może wynikać z osiągnięcia zbyt małej maksymalnej czynności płuc w młodym wieku i/lub z przyspieszonej utraty czynności płuc. Dlatego wyróżniono kilka typów POCHP: wczesna POChP, łagodna POChP z niewielką obturacją, POChP u osób relatywnie młodych, tj. poniżej 50. r.ż., oraz pre-POChP – dotycząca osób w każdym wieku, u których występują objawy POChP, ale nie występuje obturacja w spirometrii.

Po wykonaniu badania spirometrycznego lekarz ocenia ciężkość obturacji: łagodna (GOLD 1) ≥80 proc. wartości należnej (wn.), umiarkowana (GOLD 2) od 50 do <80 proc. wn., ciężka (GOLD 3) od 30 do <50 proc. wn., bardzo ciężka (GOLD 4) <30 proc. wn.

Po tym szacowane jest ryzyko wystąpienia zaostrzeń choroby na podstawie częstości występowania i ciężkości przebytych zaostrzeń w ciągu ostatnich 12 miesięcy oraz występowanie i nasilenie chorób współistniejących (choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, osteoporoza, depresja, zaburzenia lękowe, choroby nowotworowe – ze szczególnym uwzględnieniem raka płuc, który występuje 10 razy częściej u chorych na POChP).

Następnie, aby dobrać odpowiednie leczenie, pacjenci z POCHP kwalifikowani są do grup terapeutycznych w zależności od częstości zaostrzeń i objawów klinicznych POChP. Chorzy z niewielkimi objawami definiowanymi jako wynik testu mMRC 0-1 lub CAT poniżej 10 punktów otrzymują kategorie A i z reguły jeden lek wziewny. Chorzy objawowi kategorii B – mają wynik testu mMRC 2 lub CAT 10 lub więcej – wymagają leczenia dwoma lekami rozszerzającymi oskrzela. Chorzy z częstymi zaostrzeniami lub o fenotypie astmatycznym otrzymują kategorię E i terapię trójlekową, najlepiej z jednego inhalatora.

Odpowiednie testy do oceny POChP można pobrać ze strony NFZ lub astma-alergia-pochp.pl.

Ale dziś można je wypełnić razem z nami:

Obecnie pacjent może poprzez swoje postępowanie zapobiegać rozwojowi POChP, a kiedy wystąpią jej objawy – rozpocząć skuteczne leczenie.

Należy dążyć do:

ograniczenia narażenia na czynniki ryzyka, w tym palenia tytoniu i zanieczyszczenie powietrza,
aktywności fizycznej na miarę możliwości, ponieważ ćwiczenia fizyczne spowalniają proces choroby,
regularnego i prawidłowego stosowania leków wziewnych,
przyjęcia szczepień zalecanych w grupie osób z chorobami płuc, tj. szczepionki przeciwko grypie, COVID-19, RSV, pneumokokom,
udziału w zajęciach rehabilitacji oddechowej,
dobrej współpracy z lekarzem POZ oraz opiekującym się chorym lekarzem specjalistą.

Brak rozpoznania i leczenia POChP skraca życie chorego o 10-15 lat. W przypadku stwierdzenia objawów POChP u pacjenta należy jak najszybciej wykonać badanie spirometryczne i skierować chorego do lekarza specjalisty.

_{^{Referencje:
1. GOLD Report – Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease, 2025 (stan z dnia 2025.11.16)
2. Pierzchała W, Niżankowska-Mogilnicka E, Gajewski P, Mejza F. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) (stan z dnia 2025.11.16)
3. Test kontroli POChP (stan z dnia 2025.11.16)
4. Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP (stan z dnia 2025.11.16}}

Dr hab. n. med. Maciej Kupczyk

Profesor UM, Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii
Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Przewlekła obturacyjna choroba płuc jest niezwykle niebezpieczną chorobą, szczególnie w dobie pandemii. Możemy ją jednak skutecznie zatrzymać z pomocą leków, ale i wsparcia bliskich.

Jak przedstawia się epidemiologia POChP? Jakie są stopnie zaawansowania tej choroby?

Przewlekła obturacyjna choroba płuc to jedna z najczęstszych przewlekłych chorób układu oddechowego u osób dorosłych. Epidemiologię szacuje się na ok. 10 procent populacji po 40. roku życia w Polsce. Należy zwrócić uwagę, że częstość występowania tej jednostki chorobowej rośnie nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. Jest to związane głównie z nałogiem palenia tytoniu.

Przy rozpoznaniu POChP oceniamy stopie zaawansowania choroby. Bierzemy pod uwagę nasilenie objawów, ale również częstość występowania zaostrzeń. Monitorując parametry wydolności układu oddechowego, także mamy możliwość oceny zaawansowania uszkodzenia dróg oddechowych u naszych pacjentów.

Jak wygląda zaostrzenie w POChP? Jakie są czynniki wpływające na rozwój i progresję POChP?

Zaostrzenie POChP można porównać do zawału mięśnia sercowego w chorobie wieńcowej. Jest to nagłe, ostre pogorszenie stanu pacjenta. Objawia się poprzez nasilenie duszności, kaszlu, odkrztuszania wydzieliny z dróg oddechowych. Pacjent nie może wtedy spać, wykonywać najprostszych czynności. Najczęstsze przyczyny, które indukują zaostrzenie POChP to infekcje wirusowe i bakteryjne oraz narażenie na zanieczyszczenie powietrza, np. smog. Zaostrzenia mogą pojawić się również przy nagłym odstawieniu leków.

Jaka jest rola przestrzegania zaleceń lekarskich w przebiegu leczenia POChP?

Przestrzeganie zaleceń lekarskich to bardzo ważny aspekt w terapii. Widzimy to we wszystkich chorobach przewlekłych. Systematyczne przyjmowanie leków zmniejsza nasilenie objawów u pacjenta i poprawia jakość życia. Zmniejsza także ryzyko występowania zaostrzeń. W dłuższej perspektywie ułatwia nam to opanowanie choroby i stałą kontrolę nad nią.

Jak wygląda postępowanie terapeutyczne w POChP? Czy z POChP można się wyleczyć?

Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc jest palenie papierosów. Dotyczy to ponad 95 proc. pacjentów z POChP. Dlatego pierwszym krokiem w postępowaniu terapeutycznym jest rzucenie palenia. To bardzo ważne, ponieważ wiele badań dowodzi, że jest to najskuteczniejsza forma zahamowania postępu choroby. Zachęcamy chorych do szczepień – przeciwko grypie, pneumokokom, COVID-19 itp. Należy wprowadzić także rehabilitację oddechową. Oczywiście podstawą terapii jest systematyczne przyjmowanie leków. Kluczowe zmiany w tej jednostce chorobowej to obturacja, czyli zwężenie światła dróg oddechowych, dlatego stosowane są głównie leki rozkurczające oskrzela.

Jeśli choroba znacznie się rozwinie, to zmiany, do których dojdzie w drogach oddechowych, zdaniem wielu specjalistów są nieodwracalne. Warto jednak dążyć do wczesnego rozpoznania i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Aby osiągnąć jak najlepsze wyniki i zatrzymać chorobę na jak najwcześniejszym etapie warto w pierwszej kolejności myśleć o rzuceniu palenia.

Jaki jest sposób podania leków?

Są to leki wziewne, ponieważ tym sposobem podajemy najmniejszą dawkę substancji, która dociera bezpośrednio do dróg oddechowych. Dzięki temu możemy zminimalizować praktycznie do zera ryzyko wystąpienia skutków ubocznych. Nowoczesne terapie wziewne POChP są obecnie bardzo bezpieczne i skuteczne

COVID-19 – jakie są rekomendacje dla chorych na POChP w dobie pandemii?

Niestety palenie tytoniu i rozwój POChP to czynniki sprzyjające ciężkiemu przebiegowi zakażenia COVID-19. Wzrasta ryzyko konieczności hospitalizacji, intubacji, a nawet zgonu. By tego uniknąć, specjaliści gorąco zachęcają do szczepienia przeciw COVID-19. Pozostałe zalecenia dotyczą zachowań pacjenta, czyli kontynuacji terapii, regularnego przyjmowania leków. Są to niezwykle bezpieczne leki i w żaden sposób nie zwiększają ryzyka zakażania wirusem SARS-COV-2. Chorzy na POChP i astmę, gdy są dobrze leczeni i systematycznie przyjmują leki, mają generalnie mniejsze ryzyko zaostrzenia, w tym postaci wywołanych przez wirusy. Oczywiście pacjenci z POChP muszą stosować się także do reguł, które dotyczą ogółu populacji, jak zachowanie dystansu, mycie rąk i noszenie maseczek.

Czy i w jakim stopniu bliscy mogą pomóc w leczeniu?

Wsparcie bliskich pacjenta chorego na POChP jest niezwykle ważne. Warto podkreślić, że rodzina naprawdę może pomóc w rzuceniu palenia. Podobnie, jeśli chodzi o samą opiekę nad pacjentem z rozwiniętym POChP. Rodzina może wspierać systematyczną terapię i aktywizację chorego. Chodzi przede wszystkim o zachęcanie do umiarkowanej aktywności fizycznej, np. regularnych spacerów.

Przewlekła obturacyjna choroba płuc – dlaczego wczesne rozpoznanie ma tak duże znaczenie?

Dr hab. n. med. Piotr Dąbrowiecki

Test kontroli POChP (CAT) + interpretacja duszności (mMRC)

Przewlekła obturacyjna choroba płuc – co należy o niej wiedzieć?

Dr hab. n. med. Maciej Kupczyk