Szacowany czas czytania: 8 minut
Przewlekła obturacyjna choroba płuc to choroba, która – jeśli jej nie rozpoznamy – skróci nasze życie o 10-15 lat. Niedawno obchodzilismy światowy dzień POChP. Hasłem tegorocznego dnia POChP było „Krótki oddech – Duszność – pomyśl o POChP” / „Short of Breath, Think COPD”. To apel do wszystkich osób, które odczuwają subiektywne uczucie braku powietrza, szczególnie w trakcie wysiłku fizycznego, aby zapytali swojego lekarza, czy to może być POChP – przypomina dr hab. n. med. Piotr Dąbrowiecki, przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP.
Dr hab. n. med. Piotr Dąbrowiecki
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii, Wojskowy Instytut Medyczny, przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP
Według raportu GOLD (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease) POChP to „heterogenna choroba płuc, którą charakteryzuje występowanie przewlekłych objawów ze strony układu oddechowego (tj. duszność, kaszel, odkrztuszanie plwociny) spowodowanych nieprawidłowościami dróg oddechowych (zapaleniem oskrzeli i oskrzelików) i/lub pęcherzyków płucnych (rozedma), powodujących przewlekłe, często postępujące ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe”.
Na POChP chorują głównie osoby po 40. roku życia. Jest to związane z koniecznością długotrwałego narażenia na działanie czynników uszkadzających układ oddechowy. Nierozpoznana lub późno rozpoznana POChP skraca życie o 10-15 lat!
Typowe objawy POChP to:
- duszność (główny objaw POChP) – występuje przewlekle, nasila się najczęściej podczas wysiłku fizycznego i narasta z upływem czasu,
- przewlekły kaszel, często z wykrztuszaniem niewielkiej objętości plwociny (występuje u około 50 proc. chorych),
- uczucie ściskania w klatce piersiowej,
- świsty podczas oddychania,
- znużenie, tj. uczucie zmęczenia, braku energii, które upośledza zdolność do wykonywania codziennych aktywności i pogarsza jakość życia,
- nawracające zakażenia dolnych dróg oddechowych,
- inne choroby współistniejące – POChP zwiększa ryzyko niewydolności serca, cukrzycy, osteoporozy, chorób nowotworowych.
Wyróżniamy kilka czynników ryzyka rozwoju POChP. Są nimi:
- narażenie na szkodliwe czynniki zawarte w powietrzu, którym oddychamy, takie jak dym tytoniowy, substancje szkodliwe w miejscu pracy, spalanie bio-masy do ogrzewania i gotowania (głównie w krajach rozwijających się),
- zanieczyszczenie powietrza,
- status społeczno-ekonomiczny,
- astma i nadreaktywność oskrzeli,
- infekcje płuc we wczesnym dzieciństwie i palenie tytoniu przez matki w trakcie opieki nad dziećmi,
- niedobór alfa-1 antytrypsyny (1-2 proc. chorych).
Palenie tytoniu jest najważniejszym czynnikiem ryzyka, jednak POChP rozwija się jedynie u ok. 50 proc. palących papierosy. U wielu chorych także narażenie zawodowe ma niekorzystny wpływ na układ oddechowy. Wpływ na sprawność układu oddechowego ma zanieczyszczenie powietrza, m.in. pyłem zawieszonym, tlenkami azotu, siarki lub ozonem troposferycznym. Uznaje się je za istotny czynnik ryzyka rozwoju POChP – może ono odpowiadać nawet za 50 proc. przypadków POChP w krajach o niskim i średnim dochodzie. Jest to jednocześnie najważniejszy czynnik ryzyka u osób niepalących.
POChP może mieć również podłoże genetyczne. Obecnie uważa się, że za wystąpienie choroby może być odpowiedzialny dziedziczny niedobór alfa-1 antytrypsyny. Jest to białko chroniące układ oddechowy przed uszkadzającym wpływem własnego układu immunologicznego.
Kluczową cechą tej choroby są okresy nasilenia objawów (kaszlu i duszności) zwane zaostrzeniami. Mogą być spowodowane infekcjami lub narażeniem na duże ilości zanieczyszczeń powietrza. Objawy POChP z czasem nasilają się, a zaostrzenia mogą przyspieszyć spadek czynności wentylacyjnej płuc. POChP rozpoznajemy u chorych z czynnikami ryzyka rozwoju tej choroby, które mają objawy kliniczne, na podstawie prawidłowo wykonanego badania spirometrycznego, po podaniu leków rozszerzających oskrzela.
W wytycznych GOLD zauważono, że POChP może wynikać z osiągnięcia zbyt małej maksymalnej czynności płuc w młodym wieku i/lub z przyspieszonej utraty czynności płuc. Dlatego wyróżniono kilka typów POCHP: wczesna POChP, łagodna POChP z niewielką obturacją, POChP u osób relatywnie młodych, tj. poniżej 50. r.ż., oraz pre-POChP – dotycząca osób w każdym wieku, u których występują objawy POChP, ale nie występuje obturacja w spirometrii.
Po wykonaniu badania spirometrycznego lekarz ocenia ciężkość obturacji: łagodna (GOLD 1) ≥80 proc. wartości należnej (wn.), umiarkowana (GOLD 2) od 50 do <80 proc. wn., ciężka (GOLD 3) od 30 do <50 proc. wn., bardzo ciężka (GOLD 4) <30 proc. wn.
Po tym szacowane jest ryzyko wystąpienia zaostrzeń choroby na podstawie częstości występowania i ciężkości przebytych zaostrzeń w ciągu ostatnich 12 miesięcy oraz występowanie i nasilenie chorób współistniejących (choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, osteoporoza, depresja, zaburzenia lękowe, choroby nowotworowe – ze szczególnym uwzględnieniem raka płuc, który występuje 10 razy częściej u chorych na POChP).
Następnie, aby dobrać odpowiednie leczenie, pacjenci z POCHP kwalifikowani są do grup terapeutycznych w zależności od częstości zaostrzeń i objawów klinicznych POChP. Chorzy z niewielkimi objawami definiowanymi jako wynik testu mMRC 0-1 lub CAT poniżej 10 punktów otrzymują kategorie A i z reguły jeden lek wziewny. Chorzy objawowi kategorii B – mają wynik testu mMRC 2 lub CAT 10 lub więcej – wymagają leczenia dwoma lekami rozszerzającymi oskrzela. Chorzy z częstymi zaostrzeniami lub o fenotypie astmatycznym otrzymują kategorię E i terapię trójlekową, najlepiej z jednego inhalatora.
Odpowiednie testy do oceny POChP można pobrać ze strony NFZ lub astma-alergia-pochp.pl.
Ale dziś można je wypełnić razem z nami:
Test kontroli POChP (CAT) + interpretacja duszności (mMRC)
Przy każdym wierszu wybierz liczbę od 0 do 5. Następnie kliknij „Suma punktów”, aby zobaczyć łączny wynik (CAT) oraz interpretację skali duszności mMRC (0–4) jak na tabeli poniżej.
To narzędzie ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady medycznej. Jeśli duszność jest nagła, narasta lub towarzyszy jej ból w klatce piersiowej, sinienie ust albo omdlenie – skontaktuj się pilnie z pomocą medyczną.
Obecnie pacjent może poprzez swoje postępowanie zapobiegać rozwojowi POChP, a kiedy wystąpią jej objawy – rozpocząć skuteczne leczenie.
Należy dążyć do:
- ograniczenia narażenia na czynniki ryzyka, w tym palenia tytoniu i zanieczyszczenie powietrza,
- aktywności fizycznej na miarę możliwości, ponieważ ćwiczenia fizyczne spowalniają proces choroby,
- regularnego i prawidłowego stosowania leków wziewnych,
- przyjęcia szczepień zalecanych w grupie osób z chorobami płuc, tj. szczepionki przeciwko grypie, COVID-19, RSV, pneumokokom,
- udziału w zajęciach rehabilitacji oddechowej,
- dobrej współpracy z lekarzem POZ oraz opiekującym się chorym lekarzem specjalistą.
Brak rozpoznania i leczenia POChP skraca życie chorego o 10-15 lat. W przypadku stwierdzenia objawów POChP u pacjenta należy jak najszybciej wykonać badanie spirometryczne i skierować chorego do lekarza specjalisty.
Referencje:
1. GOLD Report – Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease, 2025 (stan z dnia 2025.11.16)
2. Pierzchała W, Niżankowska-Mogilnicka E, Gajewski P, Mejza F. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) (stan z dnia 2025.11.16)
3. Test kontroli POChP (stan z dnia 2025.11.16)
4. Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP (stan z dnia 2025.11.16
