Dr hab. n. med. Ewa Czochrowska
Prezes Polskiego Towarzystwa Ortodontycznego
Mówi się, że afty są często następstwem wad zgryzu, czy to prawda? Co je wówczas powoduje?
Uraz mechaniczny jest tylko czynnikiem predysponującym, czyli takim który zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się aft, ale ich nie wywołuje. Nieprawidłowo ustawione zęby raczej nie powodują powstawania aft, jednak obecność aparatu ortodontycznego w ustach może być takim czynnikiem, szczególnie aparatu stałego, który jest przyklejony na stałe do zębów. U pacjenta podatnego na powstawanie aft, także aparat zdejmowany może je wywołać.
Dlaczego aparat ortodontyczny podrażnia jamę ustną?
Aparat ortodontyczny stały naklejony na zęby u większości pacjentów nie podrażnia jamy ustnej. Jednakże błona śluzowa warg, policzków oraz języka musi się przyzwyczaić do jego obecności na zębach. Zazwyczaj zajmuje to około tygodnia. W tym czasie pacjenci mogą stosować specjalny wosk lub silikon, który nakładają na aparat do czasu ustąpienia dolegliwości. Po kilku dniach błona śluzowa się „przyzwyczaja” i aparat przestaje obcierać. Także może się zdarzyć, że na skutek przesunięć zębów zaczyna wystawać drut na końcu aparatu i podrażniać policzek.
Aparat ortodontyczny stały lub zdejmowany może powodować jednakowe uszkodzenia w jamie ustnej – zgadza się Pani z tym stwierdzeniem?
Częściej podrażnienia wywołuje aparat stały niż zdejmowany, chociażby dlatego że jest on 24 godziny w jamie ustnej. Także aparat stały bardziej efektywnie przesuwa pojedyncze zęby niż aparat zdejmowany, także często dokładane są różne elementy do aparatu stałego, na przykład łuk na podniebieniu do poszerzania szczęki. Dlatego ważne jest przestrzeganie wyznaczonych wizyt kontrolnych na których ortodonta zarówno aktywuje aparat jak i sprawdza stan aparatu. Aparaty zdejmowane raczej nie powodują bolesnych uszkodzeń w jamie ustnej, bo jeśli coś pacjenta uwiera to przestaje go nosić. Oczywiście należy wtedy skontaktować się z ortodontą, żeby dopasował aparat.
Czy posiadacze aparatów ortodontycznych powinni dokładniej dbać o stan swoich zębów?
Zdecydowanie tak, jest to szczególnie ważne przy aparatach stałych, które są naklejone na zęby i utrudniają ich oczyszczanie z zalegającej płytki nazębnej. Jeśli zęby nie są dokładnie oczyszczane, to mogą się tworzyć odwapnienia naokoło zamków ortodontycznych, które pozostaną na zębach po zdjęciu aparatu. Do mycia zębów stosujemy pastę z fluorem, ponieważ jego działanie profilaktyczne na szkliwo zębów zostało niezbicie potwierdzone licznymi badaniami naukowymi. Fluor zawarty w pastach do zębów działa tylko miejscowo, na powierzchnię szkliwa i nie przedostaje się do organizmu. Tutaj także trzeba przypomnieć o regularnym zgłaszaniu się pacjentów na wizyty kontrolne, podczas których ortodonta zawsze sprawdza stan higieny zębów u pacjenta i udziela instruktażu, doradza jakiej szczoteczki do zębów najlepiej używać.
Czy stany zapalne dziąseł lub wirusy wokół jamy ustnej są przeszkodą do użytkowania aparatu zdejmowanego?
Na pewno tak, ponieważ stany zapalne dziąseł lub zakażenia wirusowe są przeciwwskazaniem do stosowania aparatu ortodontycznego. Należy wtedy odstawić aparat zdejmowany i skontaktować się z ortodontą, który zdecyduje o dalszym leczeniu. Stany zapalne dziąseł u młodych pacjentów, którzy głównie noszą aparaty zdejmowane, najczęściej są spowodowane złą higieną i zalegającą płytką nazębną. Manifestuje się to krwawieniem z dziąseł. Jeśli ortodonta stwierdzi obecność stanu zapalenia dziąseł, powinien udzielić wskazówek dotyczących higieny i odłoży leczenie aparatem zdejmowanym do czasu, kiedy higiena jamy ustnej się poprawi lub skieruje pacjenta do periodontologa.