Dr n. med. Zbigniew Król
Zastępca Dyrektora CSK MSWiA ds. Klinicznych i Naukowych
Fot.: Monika Szałek
Badania pokazują, że wpływ genetyki na skłonność do zachorowań np. na COVID-19 występuje, lecz jest on mniejszy, niż specjaliści początkowo sądzili. Kluczowe znaczenie w walce z chorobami zakaźnymi ma odporność nabyta, a także świadome wzmacnianie organizmu poprzez higienę czy szczepienia. Jaki wpływ na choroby zakaźne, w tym COVID-19, mają uwarunkowania genetyczne?
Jako zespół specjalistów z Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA jesteśmy w trakcie badań, które odpowiedzą na dwa pytania, stawiane szczególnie często na początku pandemii COVID-19: dlaczego starsi chorzy umierają częściej niż młodzi oraz dlaczego śmiertelność w północnych Włoszech była wyższa niż w Polsce? Po półtora roku trwania pandemii wiemy już znacznie więcej, bo i materiał badawczy jest dużo pełniejszy. Wniosek z naszych badań jest taki, że wpływ genetyki występuje, ale jest on mniejszy, niż początkowo sądziliśmy. Udało nam się wskazać dwa warianty genetyczne, których posiadanie w 90 proc. oznacza potencjalny ciężki przebieg COVID-19. Badania pokazują również, że pewne genetyczne modyfikacje błony śluzowej czy nosa ułatwiają wirusowi dotarcie do krwiobiegu. Zauważaliśmy również, że nadmierna działalność układu immunologicznego chorego – czyli wytwarzanie nadmiernej liczby cytokin, co prowadzi do tzw. burzy cytokin – również sprzyja ciężkiemu przebiegowi choroby, zresztą nie tylko COVID-19, ale i innych chorób zakaźnych.
Na jakie choroby zakaźne, powszechne w Polsce, uwarunkowania genetyczne mają największy wpływ?
Ciężko jest wyszczególnić pojedyncze choroby zakaźne, które występują częściej ze względu na określoną dysfunkcję genu czy części genu pacjenta, jak to ma miejsce w przypadku chorób rzadkich. Paleta możliwych chorób zakaźnych w Polsce jest bardzo szeroka – są choroby bakteryjne, wirusowe, przenoszone drogą kropelkową, przez krew, wpływające pośrednio i bezpośrednio na różne narządy. Dla każdej choroby i dla każdego pacjenta należałoby wykonać indywidualną analizę przypadku, by stwierdzić, jaki garnitur genetyczny odpowiada za większą czy mniejszą skłonność do zachorowania. W przypadku chorób zakaźnych wystarczy bowiem nieco niższa odporność i nieco niższa skłonność do wytwarzania przeciwciał, aby organizm szybko przyjął infekcję czy wirusa.
Mówiąc ogólnie, geny odpowiadają za produkcję białek – jakakolwiek dysfunkcja tych białek przekłada się na zaburzony sposób np. oddychania, odżywiania, funkcjonowania wątroby czy płuc. To zaś zwiększa ryzyko złapania infekcji oraz komplikuje przebieg choroby.
Jaką rolę w przypadku chorób zakaźnych odgrywa odporność nabyta i jak możemy dodatkowo chronić się przed chorobami zakaźnymi?
Odporność nabyta oraz świadome postępowanie wzmacniające organizm ma podstawowy wpływ na podatność nas wszystkich na choroby zakaźne. Organizm każdego człowieka, na skutek ewolucji trwającej kilkaset tysięcy lat, jest tak skonstruowany, że niewielka dawka bakterii czy wirusów jest szybko eliminowana samoistnie. Najlepszą ochroną na większość patogenów jest po prostu odporność grupowa danej populacji. COVID-19 był nowym patogenem, dlatego tak błyskawicznie się rozprzestrzeniał.
Pandemia koronawirusa przypomniała nam, jak powinniśmy postępować, by unikać chorób zakaźnych. Po pierwsze – higiena, mycie rąk, unikanie przebywania w zamkniętym pomieszczeniu z osobami, które wykazują niepokojące objawy. Ponadto powinniśmy przyjąć model postępowania od Azjatów. Zgodnie z nim osoba podejrzewająca u siebie wirusa zostaje w domu lub porusza się w masce. Do tego odpowiednie odżywianie oraz suplementacja. No i szczepienia – mimo złej prasy, jakie wakcynacja ma w ostatnim okresie, jest to najlepszy sposób ochrony zbiorowej, a szczególnie najsłabszej części społeczeństwa – dzieci i seniorów.