Przestrzeń miejska jako współczesna metoda aktywizacji seniorów

Dr inż. arch. Anna Miśniakiewicz

Koordynator projektu ProPoLab, Fundacja Aktywny Senior, Politechnika Wrocławska Wydział Architektury

Społeczeństwo polskie należy do grupy najszybciej starzejących się społeczeństw europejskich¹. Proces ten stawia wyzwania dla polityki społecznej, zatem istotnym jest, aby wprowadzić innowacyjne rozwiązania, które mają na celu wspieranie jakości życia jak i aktywizację osób w podeszłym wieku.

Uznaje się, że w każdym okresie życia dla człowieka najważniejsze są kontakty interpersonalne. Natomiast zanik więzi społecznych i sieci kontaktów może mieć bardzo negatywne skutki dla zdrowia jednostki, co więcej przekłada się również na całokształt społeczeństwa. Ludzie starsi są bardziej narażeni na izolację i samotność niż osoby młode, dlatego coraz częściej mówi się o różnych formach wspólnego zamieszkiwania seniorów. W ramach programu pilotażowego ProPoLab na wrocławskim osiedlu Popowice poszukiwano nowych sposobów współzamieszkiwania seniorów. W tym celu zbadano najważniejszej problemy i potrzeby osób starszych dotyczące osiedla. Seniorzy są zadowoleni ze swoich mieszkań i niechętnie przenieśliby się w inne miejsce zamieszkania, nawet jeśli niosłoby ono za sobą liczne udogodnienia.

Jakie poprawić jakość życia seniorów?

Okazało się jednak, że jako najważniejsze problemy wskazywano brak komunikowania się między sąsiadami, ogólną dezinformacje seniorów, jak i samotność. Rozwiązaniem problemów, współtworzonym przez seniorów, jest więc budowanie kapitału społecznego poprzez osiedlowe miejsca spotkań.

Idealnym rozwiązaniem, według mieszkańców, może być niewielkie centrum osiedlowe. Nie chodzi jednak o klub seniora, tylko o międzypokoleniową przestrzeń dla wszystkich! Powinna ona zaspokajać potrzeby: aktywności i samorealizacji, wymiany informacji i międzypokoleniowej. Miejsce spotkań powinno funkcjonować cały dzień i być ogólnodostępne.

Seniorzy zwrócili również uwagę na konieczność wysokich walorów estetycznych przestrzeni i jej powiązanie z zewnętrznymi terenami rekreacyjnymi. W celu sprawdzenia słuszności rozwiązania wykonano prototypy. Pierwszy jako 1-dniową imitację miejsca spotkań w ramach osiedlowego festynu. Dłuższym prototypem, ponieważ trwającym 3 miesiące, była niewielka instalacja zlokalizowana w zielonej przestrzeni osiedla. Instalacja ta posiadała m.in. zacienione miejsca siedzące, skrzynie do upraw roślinności oraz biblioteczkę sąsiedzką, jednak służyła przede wszystkim za miejsce do organizacji osiedlowych wydarzeń – mini festynów.

Korzyści wynikające z dostępnych przestrzeni aktywności

Ludzie, którzy czują się związani z otoczeniem, zyskują wiele korzyści – lepiej sypiają, lepiej radzą sobie z problemami, żyją dłużej² i są szczęśliwsi³. W tym względzie szczególnego znaczenia nabiera koncepcja starzenia się w miejscu (wśród znanej społeczności, samodzielnie, korzystając z ew. pomocy), w myśl, której zasadnym jest tworzenie przestrzeni aktywności w pobliżu miejsc zamieszkania, z którymi mieszkańcy odczuwają więź. Ludzie potrzebują miejsc i okazji do nawiązywania i utrzymywania relacji społecznych, które powinni im zapewnić lokalni gospodarze. Niezwykle ważne jest jednak, aby docelowi użytkownicy współtworzyli miejsca im dedykowane.