Prof. dr Krzysztof Strojek
Konsultant krajowy w dziedzinie diabetologii
Neuropatia cukrzycowa jest jednym z najczęstszych powikłań nieprawidłowo leczonej cukrzycy. Warto zadbać o to, by nie bagatelizować tej choroby, szczególnie w dobie pandemii. Jakie zatem są objawy neuropatii i jak można je leczyć? Zapraszamy do lektury naszej rozmowy z profesorem Krzysztofem Strojkiem
Jakie są objawy neuropatii jako powikłań w cukrzycy?
Neuropatia dotyczy układu nerwowego, a w związku z tym, że układ nerwowy zlokalizowany jest w całym organizmie, choroba ta ma wiele postaci. Wyróżniamy dwie główne – neuropatię obwodową i neuropatię autonomiczną. Ta pierwsza objawia się przede wszystkim bólami zlokalizowanymi w obrębie stóp i podudzi. Najczęściej pacjenci zgłaszają uczucie pieczenia, palenia w kończynach, kłujący ból, mrowienie i drętwienie kończyn lub wrażenie „przechodzenia przeszywającego prądu”. Jest to ból, który nasila się w nocy i znacznie wpływa na komfort życia pacjenta. Ból sprawia, że pacjent się nie wysypia, co wpływa negatywnie na funkcjonowanie całego organizmu.
Neuropatia autonomiczna zaś ukazuje się w zależności od organu, który zaatakowała. Mogą to być dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, czyli nudności, wymioty, biegunki, zaparcia, problemy z nietrzymaniem moczu albo zaleganie moczu w pęcherzu moczowym. Jeśli neuropatia dotknie układ sercowo-naczyniowy, powoduje ona przyspieszoną akcję serca, niereagującą na leki, zaburzenia ciśnienia tętniczego, jego spadki, które sprawiają omdlenia, nadmierna potliwość i wiele innych.
Jak diagnozować neuropatię cukrzycową? Jak różnicować z innymi schorzeniami?
Jeżeli chodzi o obwodową neuropatię cukrzycową, to rozpoznajemy ją na podstawie prostego badania fizykalnego, czyli badania czucia w stopach. Przy czym musimy wykluczyć inne przyczyny powstawania bólu, takie jak przewlekły alkoholizm, zatrucie metalami ciężkimi, objawy paranowotworowe, zaburzenia ze strony układu hormonalnego. Pomaga także badanie przewodnictwa w nerwach.
Co ważne, badanie pod kątem neuropatii cukrzycowej zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego powinno być wykonywane po 5 latach od momentu zachorowania u pacjentów z rozpoznaną cukrzycą typ 1, o ile wcześniej nie występują objawy sugerujące występowanie neuropatii, natomiast w cukrzycy typu 2 pierwsze badanie powinno być wykonane już w momencie rozpoznania choroby, ponieważ cukrzyca typu 2 rozwija się wiele lat i często pacjent nie wie, że choruje już od dłuższego czasu, a więc powikłania również mogły rozwijać się wiele lat przed wykryciem cukrzycy typu 2. Ważne jest także aby ocena występowania objawów neuropatii cukrzycowej sprawdzana była co najmniej raz w roku u wszystkich pacjentów ze zdiagnozowaną wcześniej cukrzycą (zarówno typ 1, jak i 2).
Powodem neuropatii cukrzycowej jest to, że na skutek podwyższonego poziomu glukozy we krwi dochodzi do uszkodzenia włókien nerwowych, przez co nie funkcjonują one prawidłowo. Z jednej strony pacjent ma zniesione uczucie bólu, z drugiej zaś strony odczuwa go permanentnie, występuje on samoistnie, bez żadnego bodźca.
W jaki sposób przebiega postępowanie terapeutyczne w przypadku neuropatii cukrzycowej?
W pierwszej kolejności należy wyrównać poziom cukru we krwi, czyli doprowadzić go do wartości prawidłowych. Dopiero potem walczyć z bólem. Standardowe leki przeciwbólowe nie zawsze są skuteczne, ponieważ w przypadku neuropatii cukrzycowej mówimy o uszkodzeniu włókien nerwowych lub ich niewłaściwym funkcjonowaniu. Impulsy nerwowe mogą mieć zmniejszone nasilenie dając zaburzenia czucia czy zaburzenia odczuwania temperatury lub mogą być zbyt nasilone objawiając się pieczeniem, paleniem, uczuciem kłucia prowadząc do zjawiska allodynii, gdy zwykła kołdra ułożona na nogach powoduje efekt parzenia.
Allodynia to określenie uszkodzenia układu nerwowego, gdy pacjent ma nieprzyjemne doznania (np. uczucie bólu, pieczenia, parzenia), na skutek oddziaływania bodźca, który u zdrowych ludzi nie wywołuje bólu. W leczeniu objawów pacjenci najlepiej reagują na leki przeciwdrgawkowe i antydepresanty, stosowane w leczeniu neurologicznym.
Skutkami ubocznymi stosowania leków przeciwdepresyjnych starej generacji są zaburzenia równowagi, natomiast przy nowszych jest to nadmierny apetyt, co może być kłopotliwe dla pacjentów chorych na cukrzycę. Może to również powodować przyrost masy ciała.
Kolejną możliwością jest także leczenie przyczynowe, czyli zwalczanie przyczyny powstawania neuropatii cukrzycowej. W tym przypadku Polskie Towarzystwo Diabetologiczne wskazuje 3 leki mające za zadanie przeciwdziałać niekorzystnym szlakom przemiany nadmiaru glukozy i zmniejszenie wolnych rodników tlenowych uszkadzających komórki układu nerwowego.
W polineuropatii autonomicznej stosuje się terapię objawową, czyli niwelującą objawy. W zależności do układu są to albo dolegliwości ze strony układu pokarmowego, albo sercowo-naczyniowego.
Jak wygląda leczenie i stosowanie witamin B1 u cukrzyków?
Faktycznie jest ona stosowana, jednak w leczeniu polegamy na drabince terapeutycznej, czyli metody prób i błędów. Chcąc zmniejszyć uciążliwe objawy bólowe zaczynamy od leków przeciwbólowych, jeśli nie są skuteczne, stosujemy antydepresanty, gdy one zawiodą, wprowadzane są leki przeciwdrgawkowe.
Jeśli mówimy o leczeniu przyczyny neuropatii cukrzycowej, to mamy do dyspozycji wspomniane powyżej 3 leki, z których jeden w mniejszej dawce (50 mg), dostępny jest bez recepty. Stosowanie tych preparatów leczniczych wymaga konsultacji z lekarzem (tak, jak to ma miejsce w przypadku antydepresantów, leków przeciwdrgawkowych oraz silnych leków przeciwbólowych), dlatego zawsze trzeba zgłaszać lekarzowi wszystkie niepokojące objawy, aby mógł dobrać leczenie stosownie do stanu konkretnej osoby.
Domowymi sposobami na ból stóp jest ich rozgrzewanie, jednak czasem i to nie pomaga. Najważniejsze jest monitorowanie poziomu cukru we krwi i tak prowadzić swoją cukrzycę, żeby nie dochodziło do tego typu powikłań w postaci neuropatii.