Nowotwór jest jedną z najpoważniejszych chorób, jakie mogą przydarzyć się nam dorosłym, a co dopiero dzieciom. Jednymi z najczęściej występujących u najmłodszych są nowotwory krwi.
Prof. dr hab. n. med. Tomasz Szczepański
Kierownik Katedry i Kliniki Pediatrii, Hematologii i Onkologii Dziecięcej SUM, Rektor Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Na jakie nowotwory krwi najczęściej chorują dzieci? U ilu dzieci rocznie w Polsce są one diagnozowane?
Jeśli chodzi o nowotwory krwi u dzieci, to ostre białaczki są tymi najczęstszymi chorobami onkologicznymi. Rzadziej są to przewlekłe białaczki szpikowe (zaledwie 1-2 proc. wszystkich białaczek u dzieci). Dominuje u nich przede wszystkim ostra białaczka limfoblastyczna, która stanowi ok. 80 proc. Zdiagnozowanych w tym kierunku małych pacjentów mamy nieco ponad 200 rocznie. Druga w kolejności jest ostra białaczka szpikowa, którą rozpoznaje się co roku u ok. 50 pacjentów.
Ostra białaczka limfoblastyczna (łac. leukemia) dzieli się na dwie podgrupy. Dochodzi w niej do złośliwego rozrostu komórek prekursorowych limfocytów albo B (80 proc. przypadków), albo T (pozostałe 20 proc.). Od ich rozpoznania zależne jest leczenie.
Jakie są przyczyny występowania nowotworów krwi u dzieci?
By doszło do zachorowania na ostrą białaczkę limfoblastyczną, muszą zaistnieć niekorzystne zdarzenia genetyczne, które po pierwsze będą dotyczyły tych właśnie komórek prekursorowych limfocytów. Po drugie, procesy te muszą istotnie zmieniać ich funkcje i działanie. Uważa się, że by powstała ostra białaczka limfoblastyczna dochodzi do minimum dwóch mutacji, czy też aberracji genetycznych. U małych dzieci pierwsza aberracja genetyczna może zajść już w okresie płodowym. Co ciekawe, badając krew pępowinową, zauważa się, 100 razy częściej nieprawidłowości w kierunku białaczki niż jest ona później wykrywana. Oznacza to, że bardzo często organizm sam likwiduje komórki dotknięte mutacją.
Jak objawiają się nowotwory krwi u dzieci? Jakie symptomy powinny skłonić rodziców do wizyty u specjalisty?
Nie zawsze ostra białaczka limfoblastyczna jest widoczna we krwi. Z pewnością, będzie ona obecna w szpiku kostnym. Jeśli minimum 25 proc. komórek szpiku będą stanowiły komórki białaczkowe, to będzie to podstawa rozpoznania tej właśnie choroby. Jednak zanim dojdzie do diagnozy, rodzice mogą zauważyć u swoich dzieci różne symptomy. Dzielą się one na dwie grupy. Pierwszy rodzaj objawów to ten, wynikający z wyczerpania szpiku kostnego. Może to być niedokrwistość, choć należy pamiętać, że nowotworowe podłoże niedokrwistości u dzieci jest niezmiernie rzadkie. Natomiast już skrajna niedokrwistość objawiająca się złym samopoczuciem, wyczerpaniem, apatią, brakiem apetytu, bladością skóry, może dawać podstawy do diagnostyki w kierunku białaczki.
Innym objawem wynikającym z upośledzenia funkcji szpiku kostnego jest małopłytkowość, co w praktyce oznacza pojawiające się wybroczyny na skórze oraz łatwiejsze siniaczenie się. Kolejne objawy spowodowane obniżoną ilością zdrowych białych krwinek we krwi to nawracające infekcje, gorączki.
Druga grupa objawów wynika z naciekania narządów komórkami białaczkowymi. Należą do nich między innymi bóle kostne, powiększenie wątroby i śledziony oraz węzłów chłonnych.
Co dzieje się po zdiagnozowaniu nowotworu krwi u dziecka?
Diagnoza jest początkiem. Dzięki temu, że bardzo dobrze znamy biologię ostrych białaczek limfoblastycznych, wiemy, że mają one różną podstawę genetyczną i inną biologię molekularną. Znając cechy białaczki i oceniając wstępną odpowiedź na zastosowaną terapię, możemy dostosować do dziecka indywidualną terapię.