Jaka jest epidemiologia łuszczycy w Polsce?

Jak zmieniło się życie chorych na łuszczycę po rozpowszechnieniu leczenia biologicznego?

Prof. dr hab. n. med. Irena Walecka

Kierownik Kliniki Dermatologii CMKP w CSK MSWiA w Warszawie

Łuszczyca to przewlekła, nawrotowa, zapalna choroba skóry, która dotyka ok. 2-3 proc. populacji światowej. W Polsce choruje na nią około 1,2 mln osób.

Równie często występuje u kobiet jak i mężczyzn, może ujawnić się w każdym wieku – od okresu niemowlęcego, przez wczesne dzieciństwo, aż po wiek podeszły. Przyczyny choroby nie są do końca znane, eksperci wskazują uwarunkowania genetyczne, autoimmunologiczne i czynniki środowiskowe, jak np. infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze, stres, urazy, niektóre leki oraz używki. Łuszczyca zazwyczaj objawia się występowaniem charakterystycznych rumieniowo-grudkowych zmian skórnych pokrytych srebrzystą łuską, czasami jałowych krostek.

U większości chorych zmiany zajmują owłosioną skórę głowy, łokcie, kolana, okolicę krzyżową. Jednak mogą wystąpić w każdej lokalizacji: na twarzy, na dłoniach, stopach, w okolicach intymnych, a nawet paznokciach. Łuszczyca to nie tylko schorzenie skóry, ale także ogólnoustrojowa choroba zapalna. Pacjenci ze zmianami skórnymi mają też często inne choroby towarzyszące, takie jak choroby układu sercowo-naczyniowego, otyłość, cukrzycę, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, a także depresję. U 30 proc. pacjentów może się rozwinąć łuszczycowe zapalenie stawów. Eliminacja czynników zaostrzających chorobę oraz odpowiednio prowadzona terapia może znacznie wydłużyć okres pomiędzy kolejnymi zaostrzeniami zmian skórnych, a w efekcie – poprawić jakość życia pacjentów.

W zależności od nasilenia zmian skórnych łuszczycę dzielimy na łagodną, umiarkowaną i ciężką. Jeżeli pacjent ma łuszczycę o nasileniu łagodnym, możemy ją leczyć miejscowo. Od lat stosuje się różne maści, kremy, lotiony zawierające m.in. kwas salicylowy, dziegcie, cygnolinę, pochodne witaminy D3, inhibitory kalcyneuryny i sterydy oraz często preparaty łączone. Jeżeli nie mamy efektu po leczeniu miejscowym lub łuszczyca ma nasilenie umiarkowane do ciężkiego, przy braku przeciwskazań (którym są m.in. liczne znamiona barwnikowe) warto pomyśleć o fototerapii (naświetlaniu skóry lampami wykorzystującymi promieniowanie UVA i UVB) lub fotochemioterapii (tzw. PUVA). Gdy te kuracje okażą się nieskuteczne, pacjent ma objawy uboczne lub przeciwwskazania do ich stosowania, powinno się rozważyć włączenie klasycznego leczenia ogólnego, tj. substancjami takimi jak metotrexat, cyklosporyna lub acytretyna – w zależności od wyników badań laboratoryjnych, obrazu klinicznego zmian i chorób współistniejących.

W przypadku łuszczycy o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego lub zajmującej w znacznym stopniu tzw. okolice szczególne (skóra owłosiona głowy, twarz, ręce i stopy, okolice intymne, paznokcie) i braku adekwatnej odpowiedzi na klasyczne leczenie ogólne lub przy wystąpieniu objawów ubocznych, lekarz może włączyć pacjentowi leczenie biologiczne. Jest dostępne w ramach programów lekowych NFZ oraz badań klinicznych. Obecnie w Polsce mamy dwa programy lekowe dla pacjentów z łuszczycą. Jest to program „Leczenia umiarkowanej i ciężkiej łuszczycy plackowatej” oraz „Leczenia aktywnej postaci łuszczycowego zapalenia stawów”.

Leczenie biologiczne polega na podawaniu pacjentowi bardzo skutecznych i bezpiecznych substancji, które powstały przy użyciu technik biologii molekularnej (inżynierii genetycznej). Należy jednak pamiętać, że każdy pacjent inaczej odpowiada na leczenie i każda łuszczyca jest inna, ma inny przebieg, inną lokalizację, dlatego też terapię należy pacjentowi dobierać indywidualnie. Leki biologiczne u większości pacjentów powodują szybką poprawę stanu skóry poprzez wyhamowanie toczących się procesów zapalnych, co przekłada się na poprawę zmian skórnych. Leki stosowane w terapiach biologicznych mają różny mechanizm działania i czasami zdarza się, że dopiero włączenie kolejnego leku kończy się sukcesem terapeutycznym.

W programie lekowym NFZ leczenia łuszczycy plackowatej umiarkowanej do ciężkiej mamy w chwili obecnej do dyspozycji 9 cząsteczek (leków). Dla pacjentów niezmiernie ważne jest utrzymanie choroby w możliwie jak największym wyciszeniu, a terapie biologiczne im to zapewniają. Dają one nie tylko szansę na znaczącą poprawę jakości życia pacjentów, ale także na ich powrót do pracy, normalne funkcjonowanie w społeczeństwie i oszczędności dla systemu, a pamiętajmy, że większość chorych to ludzie w wieku 30-60 lat. Stosując innowacyjne terapie, takie jak leczenie biologiczne, wpływamy na wszystkie elementy procesu zapalnego. Wdrożenie tego leczenia zmniejsza śmiertelność pacjentów i liczbę oraz nasilenie powikłań narządowych.

AZS i łuszczyca to przewlekłe, a dla niektórych pacjentów bardzo uciążliwe choroby skóry. Co warto o nich wiedzieć w kontekście nadchodzącego lata?

Prof. dr hab. n. med. Adam Reich

Kierownik Zakładu i Kliniki Dermatologii, Instytut Nauk Medycznych, Kolegium Nauk Medycznych, Uniwersytet Rzeszowski

Dr hab. n. med. Danuta Nowicka

Specjalista dermatolog

Czym charakteryzuje się łuszczyca, a czym atopowe zapalenie skóry? Jakie są objawy tych chorób?

Jak podkreśla prof. Reich, w typowych przypadkach ogniska łuszczycy lokalizują się na kolanach i łokciach. Często zmiany łuszczycowe zajmują także głowę czy okolicę lędźwiowo-krzyżową. AZS obejmuje zazwyczaj miejsca zgięciowe, czyli doły łokciowe, kolanowe. Łuszczyca to choroba, w której zmiany chorobowe są wyraźnie odgraniczone od skóry zdrowej. W AZS stan zapalny objawia się rumieniem ze złuszczeniem naskórka.

Jak wygląda postępowanie i pielęgnacja w przypadku skóry atopowej, a jak łuszczycowej?

Jak wskazuje prof. Reich, w chorobach skóry dobra pielęgnacja przyczynia się do poprawy całościowego wyniku leczenia. W przypadku AZS mamy do czynienia z defektem bariery naskórkowej, dlatego pielęgnacja polega głównie na stosowaniu preparatów emolientowych oraz dostarczaniu skórze lipidów, które wnikając w nią, spajają jej komórki. W łuszczycy należy ograniczać nadmierne złuszczanie się naskórka, a także działać wspomagająco w stosunku do leczenia przeciwłuszczycowego. Aby łuszczenie odbywało się sprawniej, należy stosować produkty keratolityczne. Pielęgnując skórę łuszczycową, należy pamiętać o jej nawilżaniu, które znacznie poprawia jej stan.

W jakich produktach przeznaczonych do skóry znajdziemy emolienty? Na czym polega ich skuteczność oraz co je wyróżnia na tle balsamów nawilżających?

Emolienty znajdziemy zarówno w produktach przeznaczonych do mycia twarzy, ciała oraz włosów, m.in. emulsjach, szamponach, płynach, jak i preparatach pielęgnacyjnych. Emolient odtwarza skład i funkcję skóry, broni ją przed alergiami, podrażnieniami i zbytnim wysuszeniem. Jest kosmetykiem dbającym o zdrowie skóry, nie tylko o jej wygląd. Preparaty do mycia oparte na formule emolientów dodatkowo nie niszczą płaszcza tłuszczowego, co jest domeną zwykłych preparatów myjących – mówi dr Nowicka.

Czy chorzy na te przypadłości w kontekście zbliżającego się lata powinni bardziej przywiązywać wagę do pielęgnacji swojej problematycznej skóry?

Jak wspomina prof. Reich, zawsze należy zwracać uwagę na czynniki środowiskowe, a już szczególnie w okresie letnim. Jeśli nam nie służą, jak np. promienie słoneczne, warto je wyeliminować lub skutecznie się przed nimi chronić. Należy jednak mieć na uwadze, by dobrze dobierać produkty fotoochronne, ponieważ – jak dodaje dr Nowicka – jest grupa pacjentów dotkniętych łuszczycą i AZS, którym bezpieczna ekspozycja na światło słoneczne w okresie letnim służy. Zawarty w promieniowaniu słońca ultrafiolet ma działanie przeciwzapalne, delikatnie immunosupresyjne – sprzyja leczeniu tych chorób. Okres letni sprzyja również wysuszaniu się skóry – słońce, woda morska, baseny – dlatego też pacjenci ci powinni zwrócić szczególną uwagę na nawilżanie skóry. Konieczne jest stosowanie emolientów do każdej kąpieli/mycia, a także aplikacji ich minimum dwa razy dziennie. Niezbędna jest również zwiększona podaż wody w diecie.