Cukrzyca u seniorów – jak ważne jest prawidłowe leczenie?

Prof. dr Krzysztof Strojek

Konsultant krajowy w dziedzinie diabetologii

Cukrzyca typu drugiego jest jedną z najczęściej występujących chorób u osób w podeszłym wieku. Niezwykle kluczowa jest jej stała kontrola i dobrze dobrane leczenie, by nie doszło do powikłań. Jakie są w tej kwestii prognozy i zalecenia?

Epidemiologia choroby – jak wyglądają statystyki dotyczące Polaków w kwestii cukrzycy? Jak często dotyka ona osób w podeszłym wieku?

Na cukrzycę choruje 8 proc. dorosłej populacji, co oznacza w tej chwili 2,5 miliona chorych. Są to dokładne wyliczenia na podstawie badań zespołu ds. epidemiologii cukrzycy powołanego przez Polską Akademię Nauk. Z innych szacunków wynika, że ok. 10 proc. spośród tej grupy są to chorzy na cukrzycę typu pierwszego, ok. 85 proc. to pacjenci z cukrzycą typu drugiego, a pozostali to osoby z cukrzycą innych typów.

Dodatkowo 6-8 proc. kobiet w ciąży ma zaburzenia tolerancji glukozy. Po 65. roku życia co czwarta osoba ma cukrzycę i kolejna co czwarta nieprawidłową tolerancję glukozy. U osób starszych przyczyny cukrzycy są takie same jak u osób młodych. Są to czynniki genetyczne, środowiskowe (brak ruchu i otyłość). Skojarzenie tych czynników, czyli skłonności genetycznej, insulinooporności, otyłości i braku aktywności doprowadza do dysfunkcji i uszkodzenia komórek Beta trzustki produkujących insulinę. Wszystko to sprawia, że organizm nie jest w stanie pokryć zapotrzebowania na insulinę, podnosi się cukier, co skutkuje wystąpieniem cukrzycy.

Czy seniorzy dobrze kontrolują swoją cukrzycę?

W każdym wieku kontrola cukrzycy jest zależna od zaangażowania pacjenta. Jeśli chory w porę otrzyma właściwą edukację ze strony zespołu leczącego (lekarza, pielęgniarki edukacyjnej i dietetyka) oraz chce realizować zalecenia, może skutecznie kontrolować swoją cukrzycę.

Rola wczesnej diagnostyki – jak istotne jest, aby wykonywać regularne badań w podeszłym wieku?

W cukrzycy typu drugiego, gdy poziom cukru nie jest zbyt duży, a objawy są praktycznie nie wyczuwalne, już wtedy może dochodzić do zmian naczyniowych. Chory na cukrzycę jest zagrożony miażdżycą, a co za tym idzie, zawałem serca, udarem mózgu, amputacją w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej, ślepotą, niewydolnością nerek. Tego wszystkiego można uniknąć przy wczesnym rozpoznaniu i właściwym leczeniu cukrzycy.

Trzeba pamiętać, że odpowiednie leczenie cukrzycy to nie tylko wyrównanie poziomu cukru, ale także ciśnienia, cholesterolu i masy ciała. Warto podkreślić, że nie ma teraz pojęcia diety cukrzycowej. Jest to dieta zdrowego człowieka, taka jak we wszystkich grupach chorych i zdrowych, z określeniem zawartości kalorycznej, tak by, pacjent redukował masę ciała. 60-70 proc. chorych na cukrzycę ma nadwagę lub otyłość, zatem waga jest tutaj czynnikiem kluczowym.

Ze względu na proces starzenia się społeczeństwa, coraz więcej osób zmaga się z chorobą. Jakie są prognozy na następne lata pod kątem zachorowalności na cukrzycę?

Prognozy są bardzo niepokojące. Wynika to bezpośrednio z tego, że w naszej populacji zwiększa się problem nadwagi i otyłości. W związku z tym wzrasta liczba chorych na cukrzycę. Zjawisko te obrazuje pewien przykład. Badania liczby chorych z 2017 roku w porównaniu z tymi w 2013 wykazały wzrost zachorowań o 4 proc. w ciągu 4 lat. Jeśli ta dynamika wzrostu się utrzyma, w roku 2030 będziemy mieli w Polsce już 4 miliony 200 tysięcy chorych na cukrzycę.

Diagnostyka w kierunku cukrzycy jest bardzo tania i niezmiernie prosta, a jednak nadal 0,5-1 mln Polaków z tym schorzeniem pozostaje niezdiagnozowanych. To zaś ogranicza możliwości leczenia i zapobiegania komplikacjom. Jaka jest wykrywalność cukrzycy?

Anna Śliwińska

Prezes Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków, zajmuje się bezpośrednią pracą z osobami chorymi na cukrzycę, propagowaniem świadomości tej choroby w społeczeństwie i zabieganiem o jak najlepsze warunki leczenia diabetyków

Jakie są największe wyzwania w państwowym systemie ochrony zdrowia dotyczące chorób diabetologicznych?

Dużym wyzwaniem jest ogromna liczba pacjentów – w Polsce cukrzyca dotyczy ok. 3 mln osób. Tendencja jest wzrostowa, a biorąc pod uwagę fakt, że cukrzycą czy stanem przedcukrzycowym zagrożonych jest dalsze 5 mln Polaków, to widzimy, że ten problem będzie się intensyfikował. Drugie wyzwanie, z którym musimy się mierzyć, to zbyt późna diagnoza lub jej brak. Szacujemy, że 0,5-1 mln osób z cukrzycą nadal jest niezdiagnozowanych, co oczywiście ogranicza możliwości leczenia i zapobiegania powikłaniom. Wykrywalność cukrzycy jest bardzo tania i niezmiernie prosta – wystarczy pobrać krew na czczo, co jest badaniem powszechnym i niemal bezkosztowym. Natomiast wciąż pokutuje niewielka świadomość społeczna związana z ryzykiem cukrzycy i wiele osób po prostu nie chce się badać, bo boi się diagnozy. Dlatego zdarzają się przypadki, że dopiero zawał serca lub udar mózgu jest tym momentem, kiedy chory przyjmuje informację o chorobie i zaczyna leczenie. Utrudnieniem na ścieżce poprawnej diagnozy jest też niedostateczna wiedza lekarzy rodzinnych, którzy czasem nie potrafią prawidłowo zidentyfikować pacjentów z grupy ryzyka. Trzeci obszar, w którym widzimy przestrzeń do poprawy opieki diabetologicznej związany jest z systemem refundacji leków. Sytuacja jest znacznie lepsza niż kiedyś, ale nadal liczymy, że resort zdrowia rozszerzy zakres refundacji.

A największe potrzeby indywidualne pacjentów z chorobami diabetologicznymi?

Jak w większości chorób przewlekłych, tak i u nas problemem są kolejki do lekarzy. Niestety diabetologów dostępnych w państwowej służbie zdrowia ubywa, bo prowadzenie poradni w naszym systemie staje się nieopłacalne i część specjalistów przechodzi do prywatnych placówek, na które wielu chorych nie stać. Liczymy też na wspomniane już rozszerzenie refundacji leków – te najbardziej nowoczesne leki i technologie dostępne są w Polsce tylko dla wąskich grup pacjentów. Tu barierą są oczywiście kwestie finansowe, bo refundacja leków dla chorych na wszystkie typy cukrzycy byłaby niezwykle kosztowna. Natomiast to i tak byłyby niższe wydatki niż w przypadku leczenia ciężkich powikłań, więc jako Polskie Stowarzyszenie Diabetyków przekonujemy ministerstwo, że rozszerzenie zakresu refundacji to nie koszt, tylko inwestycja. W przypadku cukrzycy typu 1 z dumą można powiedzieć, że jesteśmy światowym wzorem, jeśli chodzi o leczenie dzieci. Do poprawy nadal jest sporo obszarów w przypadku dorosłych z cukrzycą typu 1 oraz diagnostyki i leczenia cukrzycy typu 2.

Jak wygląda profilaktyka chorób diabetologicznych?

Około 10 proc. wszystkich zachorowań w Polsce to cukrzyca typu 1 i jest to choroba, której nie da się zapobiegać. Lekarze i naukowcy wciąż nie wiedzą, co dokładnie wywołuje tą chorobę. Zdecydowana większość przypadków, bo ok. 90 proc., to cukrzyca typu 2. Aby zminimalizować ryzyko zachorowania należy prowadzić zdrowy tryb życia, zdrowo się odżywiać, być aktywnym fizycznie i nie dopuszczać do nadwagi czy zwłaszcza otyłości. Częściowo cukrzyca typu 2 ma jednak podłoże genetyczne, niezależne od trybu życia. Cukrzyca jest nadal chorobą nieuleczalną, przewlekłą, której odpowiednie leczenie zapobiega powikłaniom, ale nie prowadzi do całkowitego wyleczenia.