Dieta diabetyka seniora

Starzenie się jest fizjologicznym procesem organizmu, w którym wszyscy bez wyjątku uczestniczymy. Wraz z wiekiem zmienia się nasz wygląd, sprawność fizyczna, nierzadko też umysłowa, a także zapotrzebowanie organizmu na pożywienie. Na co powinien zwrócić uwagę senior w codziennym odżywianiu?

Angelina Ziembińska

Diabetyczka, dietetyczka i pasjonatka gotowania. Autorka bloga www.dietolog.pl, prowadząca kanał kulinarny na YouTube z przepisami dla diabetyków

Jak powinna wyglądać dieta seniora z cukrzycą?

Dieta seniora z cukrzycą nie powinna się zasadniczo różnić od zdrowej diety zalecanej seniorom bez cukrzycy, a celem leczenia dietetycznego jest osiągnięcie możliwie najlepszego wyrównania metabolicznego. Cukrzyca wykryta w późnym wieku bywa kłopotliwa, głównie ze względu na wiele ograniczeń płynących z metryki, takich jak trudności w poruszaniu się, kłopoty ze wzrokiem, trudności w rozumieniu zaleceń czy słabsza pamięć. Wszystko to utrudnia kontrolę glikemii. Uczenie się nowych zasad żywieniowych nie przychodzi osobom starszym zbyt łatwo, a wieloletnie przyzwyczajenia bywają trudne do przezwyciężenia i zmiany.

Dieta seniora powinna opierać się głównie na sezonowych warzywach, produktach pełnoziarnistych z niskim indeksem glikemicznym (grube kasze, dziki ryż, razowe pieczywo), pełnowartościowych produktach białkowych (mięso, ryby, nasiona roślin strączkowych) i produktach nabiałowych (mleko i jego przetwory, kefiry, jogurty). Ograniczeniom podlegają przede wszystkim słodycze, produkty zawierające znaczne ilości cukru, produkty wysoko przetworzone oraz także te zawierające sporą ilość soli (np. gotowe sosy, mieszanki przyprawowe, musztardy). Ze względu na podwyższone przy cukrzycy ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, warto sól zamienić na zioła (np. bazylia, oregano, majeranek i inne). Pewnym ograniczeniom podlegają także, powszechnie uważane za zdrowe, owoce, a w szczególności soki owocowe (nawet te świeżo wyciskane), bo zawierają sporo naturalnie występujących cukrów (fruktozy). Najlepszymi napojami dla seniorów są woda, herbata, kawa zbożowa, słaba kawa (oczywiście bez cukru), soki warzywne, mleko i fermentowane produkty mleczne. W sumie napojów nie powinno być mniej niż 2 litry na dobę.

Talerz diabetyka, czyli jak komponować posiłki?

Najprostsze metody bywają najlepsze – najpierw talerz należy podzielić na pół i na jedną połowę nałożyć sporą ilość warzyw (najlepiej liściastych i sezonowych), drugą połowę podzielić jeszcze raz na pół. Na pierwszą ćwiartkę płasko nałożyć produkty skrobiowe (pełnoziarniste kasze, pieczywo razowe, ryż brązowy, ziemniaki), a na drugą produkty białkowe (chudy drób, tłuste ryby morskie, nasiona roślin strączkowych), również płasko. To jest baza diety, którą należy wzbogacić o niewielką ilość zdrowych tłuszczów, najlepiej pochodzenia roślinnego (awokado, oliwa jako dressing do sałat) i owoce o niskim i średnim indeksie glikemicznym w maksymalnie dwóch porcjach po 100 g dziennie.

Rola bliskich i opiekunów

Seniorzy z zaburzeniami pamięci miewają problemy z regularnością i systematycznością posiłków, która jest zalecana przy cukrzycy. Ważna jest również jakość pożywienia. Osoby z nadwagą i otyłe mogą być niedożywione, jeśli ich dieta opiera się głównie na wysoko przetworzonych produktach ubogich w wartości odżywcze. Niedożywienie może skutkować stopniowym zmniejszaniem masy mięśniowej i wyniszczeniem organizmu. Leczenie cukrzycy wiąże się także z regularnym przyjmowaniem leków. Pominięcie dawki leku może spowodować zbyt wysoki poziom glikemii, zaś przypadkowo podana podwójna dawka leku hipoglikemizującego (np. insuliny), może doprowadzić do ciężkiego niedocukrzenia, będącego nawet zagrożeniem życia. Stąd czujność i w razie potrzeby pomoc osób bliskich, jest bardzo cenna, a bywa że niezbędna.

Diagnostyka w kierunku cukrzycy jest bardzo tania i niezmiernie prosta, a jednak nadal 0,5-1 mln Polaków z tym schorzeniem pozostaje niezdiagnozowanych. To zaś ogranicza możliwości leczenia i zapobiegania komplikacjom. Jaka jest wykrywalność cukrzycy?

Anna Śliwińska

Prezes Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków, zajmuje się bezpośrednią pracą z osobami chorymi na cukrzycę, propagowaniem świadomości tej choroby w społeczeństwie i zabieganiem o jak najlepsze warunki leczenia diabetyków

Jakie są największe wyzwania w państwowym systemie ochrony zdrowia dotyczące chorób diabetologicznych?

Dużym wyzwaniem jest ogromna liczba pacjentów – w Polsce cukrzyca dotyczy ok. 3 mln osób. Tendencja jest wzrostowa, a biorąc pod uwagę fakt, że cukrzycą czy stanem przedcukrzycowym zagrożonych jest dalsze 5 mln Polaków, to widzimy, że ten problem będzie się intensyfikował. Drugie wyzwanie, z którym musimy się mierzyć, to zbyt późna diagnoza lub jej brak. Szacujemy, że 0,5-1 mln osób z cukrzycą nadal jest niezdiagnozowanych, co oczywiście ogranicza możliwości leczenia i zapobiegania powikłaniom. Wykrywalność cukrzycy jest bardzo tania i niezmiernie prosta – wystarczy pobrać krew na czczo, co jest badaniem powszechnym i niemal bezkosztowym. Natomiast wciąż pokutuje niewielka świadomość społeczna związana z ryzykiem cukrzycy i wiele osób po prostu nie chce się badać, bo boi się diagnozy. Dlatego zdarzają się przypadki, że dopiero zawał serca lub udar mózgu jest tym momentem, kiedy chory przyjmuje informację o chorobie i zaczyna leczenie. Utrudnieniem na ścieżce poprawnej diagnozy jest też niedostateczna wiedza lekarzy rodzinnych, którzy czasem nie potrafią prawidłowo zidentyfikować pacjentów z grupy ryzyka. Trzeci obszar, w którym widzimy przestrzeń do poprawy opieki diabetologicznej związany jest z systemem refundacji leków. Sytuacja jest znacznie lepsza niż kiedyś, ale nadal liczymy, że resort zdrowia rozszerzy zakres refundacji.

A największe potrzeby indywidualne pacjentów z chorobami diabetologicznymi?

Jak w większości chorób przewlekłych, tak i u nas problemem są kolejki do lekarzy. Niestety diabetologów dostępnych w państwowej służbie zdrowia ubywa, bo prowadzenie poradni w naszym systemie staje się nieopłacalne i część specjalistów przechodzi do prywatnych placówek, na które wielu chorych nie stać. Liczymy też na wspomniane już rozszerzenie refundacji leków – te najbardziej nowoczesne leki i technologie dostępne są w Polsce tylko dla wąskich grup pacjentów. Tu barierą są oczywiście kwestie finansowe, bo refundacja leków dla chorych na wszystkie typy cukrzycy byłaby niezwykle kosztowna. Natomiast to i tak byłyby niższe wydatki niż w przypadku leczenia ciężkich powikłań, więc jako Polskie Stowarzyszenie Diabetyków przekonujemy ministerstwo, że rozszerzenie zakresu refundacji to nie koszt, tylko inwestycja. W przypadku cukrzycy typu 1 z dumą można powiedzieć, że jesteśmy światowym wzorem, jeśli chodzi o leczenie dzieci. Do poprawy nadal jest sporo obszarów w przypadku dorosłych z cukrzycą typu 1 oraz diagnostyki i leczenia cukrzycy typu 2.

Jak wygląda profilaktyka chorób diabetologicznych?

Około 10 proc. wszystkich zachorowań w Polsce to cukrzyca typu 1 i jest to choroba, której nie da się zapobiegać. Lekarze i naukowcy wciąż nie wiedzą, co dokładnie wywołuje tą chorobę. Zdecydowana większość przypadków, bo ok. 90 proc., to cukrzyca typu 2. Aby zminimalizować ryzyko zachorowania należy prowadzić zdrowy tryb życia, zdrowo się odżywiać, być aktywnym fizycznie i nie dopuszczać do nadwagi czy zwłaszcza otyłości. Częściowo cukrzyca typu 2 ma jednak podłoże genetyczne, niezależne od trybu życia. Cukrzyca jest nadal chorobą nieuleczalną, przewlekłą, której odpowiednie leczenie zapobiega powikłaniom, ale nie prowadzi do całkowitego wyleczenia.