Twoje nerki w twoich rękach

W Polsce przewlekłe choroby nerek to problem 10 proc. populacji, o nich wiemy, ale to tylko wierzchołek góry lodowej. Pozostali to ogromna rzesza osób, które jeszcze nie wiedzą, że rozwija się u nich choroba nerek i aby uchronić się przed osiągnięciem ostatniego stadium choroby powinny natychmiast skupić się na działaniach nefroprotekcyjnych. Problem polega na tym, że nie są świadomi swojej choroby, ponieważ nie wykonuje się badań profilaktycznych w kierunku Przewlekłej Choroby Nerek.

Dr Iwona Mazur

Prezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Osób Dializowanych

Grzech zaniedbania. Kiedy badamy nerki?

Nerki nie bolą, a stopniowa utrata ich prawidłowej funkcji nie daje objawów. Chciałoby się dodać – niestety, bo gdyby bolały, czym prędzej wybralibyśmy się do lekarza. Problemy wychodzą na jaw dopiero w badaniach (poziom kreatyniny we krwi i obecność białka w moczu), a zależność jest prosta, im wcześniej rozpoczniemy leczenie, tym większa szansa, że unikniemy dializoterapii i konieczności przeszczepu oraz nie zginiemy z powodu powikłań sercowo naczyniowych.

Paradoks polega na tym, że rozwinięciu się skrajnej postaci choroby możemy zapobiec naprawdę niewielkim kosztem i wysiłkiem. Badanie co pół roku u osób z grup podwyższonego ryzyka, raz w roku u reszty populacji i przestawienie się na zdrowy styl życia (między innymi ograniczenie spożycia soli oraz leków nefrotoksycznych), to naprawdę niewiele w porównaniu z drogimi procedurami medycznymi, które są niezbędne kiedy choroba już się rozwinie – wyjaśnia dr Iwona Mazur prezes zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Osób Dializowanych.

Nerki – serce, błędne koło zależności

Choroby sercowo-naczyniowe są dzisiaj na świecie przyczyną 30 proc. zgonów. Mówi się głośno o zawałach, udarach, wylewach, wahaniach ciśnienia, ale rzadko zwraca się uwagę na związek pomiędzy ich występowaniem, a niewydolnością nerek. Tymczasem najczęstszym powikłaniem tej choroby są właśnie problemy sercowo-naczyniowe, z drugiej strony wahania ciśnienia również przyczyniają się do powstawania niewydolności nerek – wyjaśnia dr Mazur. Dlatego właśnie na świecie promuje się tzw. przeszczepy wyprzedzające (przeszczepienie nerki zamiast hemodializy lub dializy otrzewnowej), które skutecznie zapobiegają najcięższym powikłaniom u dializowanych pacjentów. Badania udowadniają, że po pierwszym roku hemodializ śmiertelność u pacjentów jest wyższa, niż wśród biorców przeszczepów wyprzedzających. Ci ostatni są w pełni aktywni zawodowo, a jakość ich życia jest nieporównywalnie lepsza niż w przypadku pacjentów dializowanych.

Na naukę nigdy nie jest za późno

Jak przekonuje dr Mazur największym problemem nefrologii w Polsce jest brak edukacji, informacji, a tym samym świadomości wśród społeczeństwa. Według badań światowych sama profilaktyka wystarczy by o 7 proc. obniżyć roczny przyrost dializowanych pacjentów i znacznie zwiększyć ilość osób, które mogą uniknąć najgorszego scenariusza czyli śmierci z powodu powikłań związanych z chorobą nerek której chory nie jest świadomy.

Dr n. med. Łukasz Nyk

FEBU – Ordynator Oddziału Urologii Europejskiego Centrum Zdrowia Otwock, II Klinika Urologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego

Czym charakteryzują się operacje w asyście robota da Vinci? Czym różnią się względem zwykłych zabiegów?

Operacje z asystą robota operacyjnego da Vinci są wykonywane na świecie od kilkudziesięciu lat. W II Klinice Urologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Europejskim Centrum Zdrowia Otwock tym wspaniałym urządzeniem dysponujemy od półtora roku i z powodzeniem wykorzystujemy go, na razie, w leczeniu chorych na raka gruczołu krokowego.

Operacja z asystą robota operacyjnego da Vinci to obecnie najnowocześniejsza, małoinwazyjna metoda leczenia chirurgicznego różnych chorób. Jest to metoda, która zapewnia niespotykaną precyzję ruchów narzędziami chirurgicznymi (eliminuje efekt drżenia rąk) oraz doskonały wgląd w pole operacyjne poprzez nawet 10-krotne jego powiększenie. Zapewnia również niezwykłą ergonomię pozycji operatora. W uroonkologii to wszystko przekłada się na bardzo dobry efekt onkologiczny i czynnościowy (w przypadku leczenia raka gruczołu krokowego to trzymanie moczu oraz wzwody prącia po operacji).

Operacja z asystą robota rozpoczyna się tak samo jak tradycyjna laparoskopia, czyli od wytworzenia odmy w jamie brzusznej i założenia do niej specjalnych trokarów, przez które wprowadzamy do brzucha narzędzia operacyjne. I od tego momentu zaczynają się różnice, ponieważ do trokarów nie wprowadzamy tradycyjnych narzędzi laparoskopowych tylko ramiona robota. To trochę tak jakby wprowadzić do jamy brzusznej zminiaturyzowane ręce chirurga. Operator zajmuje swoje miejsce w konsoli stojącej niedaleko stołu operacyjnego i za pomocą specjalnych manetek steruje ramionami i narzędziami robota mając do dyspozycji kamerę z bardzo dużym przybliżeniem oraz systemem widzenia w trójwymiarze. Chcę jednak wyraźnie podkreślić fakt, że operuje chirurg a nie robot.

Robot nie ma żadnej autonomii tzn. nie wykona żadnego ruchu bez wiedzy i zgody chirurga. To chirurg nim steruje. Dzięki zaawansowanej technice, właściwe nieokreślonej możliwości ruchów narzędzi chirurgicznych w małym polu operacyjnym oraz dużemu powiększeniu i widzeniu w trójwymiarze możemy bardzo precyzyjnie wypreparować chorą tkankę, guz lub narząd nie uszkadzając lub minimalizują uszkodzenie tkanek je otaczających. W przypadku leczenia raka gruczołu krokowego ma to fundamentalne znaczenia dla jakości trzymania moczu i zachowania wzwodów po operacji. Jesteśmy w stanie w wielu przypadkach odpreparować pęczki naczyniowo-nerwowe otaczające prostatę, wypreparować długą cewkę moczową i szyję pęcherza moczowego tak aby zapewnić maksymalną „czystość” onkologiczną oraz dobrą lub bardzo dobrą jakość życia po operacji (trzymanie moczu i wzwody prącia po operacji).

W jakich wskazaniach i w leczeniu przebiegu jakich chorób ma zastosowanie robot da Vinci?

W miejscu, w którym miałem przyjemność szkolić się w chirurgii robotycznej (University of Chicago) operacje z asystą robota da Vinci wykonuje się właściwie w każdej jednostce chorobowej wymagającej leczenia operacyjnego. Robot da Vinci wykorzystywany jest tam w urologii, ginekologii, chirurgii, kardiochirurgii, pediatrii, laryngologii. Jeżeli chodzi o urologię to operacje robotyczne mają przede wszystkim zastosowanie w uroonkologii do leczenia raka gruczołu krokowego, raka nerki i pęcherza moczowego.

W II Klinice Urologii CMKP ECZ Otwock na razie wykorzystujemy robota da Vinci do operacji chorych z rakiem gruczołu krokowego (jest to niestety najczęściej rozpoznawany nowotwór u mężczyzn i niestety jest najczęstszą przyczyną śmierci mężczyzn z powodu nowotworów). Jednak bardzo intensywnie przygotowujemy się do wykorzystania robota w przypadku chorych z guzem nerki oraz rakiem pęcherza moczowego. Operacje te odbędą się „lada dzień”.

Jakie są zalety operacji przeprowadzanych z robotem da Vinci?

Operacje te są małoinwazyjne (kilka niewielkich cięć na skórze), niezwykle precyzyjne (mające bardzo duży wpływ na jakość onkologiczną i czynnościową leczenia). Operacje z wykorzystaniem robota to minimalna utrata krwi (w II KU CMKP ECZ Otwock od kilku lat nie zamawiamy krwi do operacji z powodu raka prostaty). Metoda bardzo atrakcyjna dla chorych nieakceptujących przetoczenia krwi. Poza tym operacje z wykorzystaniem robota dają bardzo dobry efekt kosmetyczny, zapewniając szybką rekonwalescencję i powrót do aktywności sprzed operacji (w II Klinice Urologii CMKP ECZ Otwock chory jest uruchamiany, pije i je następnego dnia po operacji, a wychodzi do domu w drugiej dobie po operacji).

Jak wygląda przygotowanie pacjenta do operacji? Jak przebiega zabieg i rekonwalescencja?

Przygotowanie pacjenta do operacji z asystą robota nie odbiega od standardowego przygotowania chorego do leczenia operacyjnego. Jeżeli chory nie ma przeciwskazań natury ogólnej (np. kardiologicznej, pulmonologicznej) do leczenia operacyjnego i wymaga leczenia urologicznego to z punktu widzenia urologa, operatora robota nie ma przeciwwskazań do operacji z asystą robota. Operator musi zachować szczególną ostrożność podczas wytwarzania odmy otrzewnowej oraz dokowania (podłączania ramion) robota, u chorych którzy wcześniej przebyli operacje jamy brzusznej. W II Klinice Urologii CMKP ECZ Otwock wielokrotnie operowaliśmy chorych po różnych operacjach chirurgicznych (usunięcie wyrostka, pęcherzyka żółciowego czy części jelita) oraz urologicznych (przezcewkowa resekcja stercza, laserowa enukleacja stercz-HOLEP, HiFu, adenomektomia otwarta i laparoskopowa).

Zauważyliśmy, że operacja z asystą robota umożliwia bezpieczne i skuteczne leczenie, u chorych znacznie otyłych, których operacja otwarta lub tradycyjna laparoskopowa byłaby niemalże niemożliwa. Ramiona i narzędzia robota są dłuższe i bardziej precyzyjne. Regularnie operujemy chorych ze znaczną nadwagą lub otyłością (najcięższy chory ważył 167 kg!!).

Dzięki niezwykłej precyzji, niemalże nieograniczonej możliwości ruchów narzędziami chirurgicznymi oraz doskonałej ocenie pola operacyjnego coraz częściej wykorzystujemy robota do bardzo skomplikowanych operacji uroonkologicznych, jak np. wznowa miejscowa raka gruczołu krokowego po radioterapii lub wznowa węzłowa raka gruczołu krokowego, u chorych po leczeniu operacyjnym lub radioterapii.

Rekonwalescencja po operacji z asystą robota przebiega u większości chorych sprawnie. Jednym z bardzo ważnych elementów jest redukcja bólu pooperacyjnego. Ramiona robota są tak skonstruowane i wprowadzane do ciała chorego, aby powodować bardzo niewielkie napięcia skóry i innych tkanek co znacznie zmniejsza ból pooperacyjny. Dzięki temu jesteśmy w stanie uruchomić chorego już następnego dnia po operacji. Większość chorych może pić i jeść już następnego dnia. W przypadku chorych po operacji z powodu raka gruczołu krokowego jesteśmy w stanie bezpiecznie usunąć cewnik z pęcherza moczowego już w 2-5 dobie po operacji co może przyczynić się do szybszej, dobrej jakości trzymania moczu.