Problemy ze słuchem w czołówce chorób cywilizacyjnych

W skali globalnej więcej jest osób mających problemy ze słuchem niż osób dotkniętych chorobami nowotworowymi czy nadciśnieniem tętniczym.

Prof. dr hab. n. med. mgr zarz. Piotr H. Skarżyński

Sekretarz Generalny Towarzystwo Otolaryngologów, Foniatrów i Audiologów Pols

Na całym świecie nawet miliard ludzi może mieć kłopoty ze słuchem. W Polsce u czterech noworodków na tysiąc wykrywa się zaburzenia słuchu, nieobce są też one około 20 proc. dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, a także 75 proc. seniorów. Wyniki te plasują problemy otologiczne w niechlubnej czołówce chorób cywilizacyjnych. Zaburzenia słuchu ma już 40 proc. Polaków, wpływają one na codzienne życie, dlatego tak ważne jest, by ich nie lekceważyć.

Wpływ na problemy ze słuchem mają wiek i przebyte choroby, ale także hałas, który atakuje nas na ulicach, w kinach, podczas zakupów czy w pracy. Z badań i rozmów z pacjentami wynika, że poziom wiedzy na temat zagrożeń i konsekwencji chorób cywilizacyjnych oraz zaburzeń występujących w starzejącym się społeczeństwie, jest w Polsce wciąż niski.

Po pierwsze profilaktyka

Jeśli w rodzinie występuje niedosłuch, jej członkowie powinni poddać się badaniom słuchu. Chodzi o to, aby uczulić ich na problem – uświadomić, że mając pewne predyspozycje w rodzinie, powinni bardziej niż pozostali dbać o higienę słuchu, w szczególności unikać hałasu, który w dzisiejszych czasach staje się coraz większym zagrożeniem.

Polska szkoła otologii

Czynniki zewnętrzne mają istotne znaczenie dla rozwoju niedosłuchu związanego z wiekiem, dlatego niezmiernie ważna jest profilaktyka. W przypadku dzieci wykryć możemy niedosłuch odwracalny, przewodzeniowy, związany z zapaleniem ucha. Wraz z wiekiem pojawia się niedosłuch odbiorczy, nieodwracalny, ale dzięki właściwej diagnozie i tym pacjentom możemy pomóc.

Problemy z komunikacją

Problemy ze słuchem oznaczają problemy z komunikacją, w rezultacie mają destrukcyjny wpływ na codzienne życie osób słabosłyszących. Prowadzą do trudności w edukacji, ograniczają możliwości funkcjonowania na rynku pracy, a w wielu przypadkach, zwłaszcza u osób starszych, skutkują wycofaniem się z życia społecznego i depresją. Doświadczenia amerykańskie pokazują, że koszty związane z leczeniem psychiatrycznym takich osób są często wyższe, niż koszty leczenia otolaryngologicznego.

Warto zaznaczyć, że Polska jest jednym z globalnych liderów w dziedzinie badań przesiewowych dzieci w wieku szkolnym oraz wszczepiania implantów słuchowych. Znajdujemy się również w czołówce nie tylko pod względem jakości wyników pooperacyjnych, ale także dostępności różnych rodzajów terapii oferowanym pacjentom. Mamy całą paletę urządzeń wszczepialnych – implantów słuchowych: wszczepianych do pnia mózgu, ślimakowych, ucha środkowego, urządzeń wszczepianych na przewodnictwo kostne. Ich celem jest jak najlepsze przeniesienie dźwięku do ucha środkowego, wewnętrznego lub bezpośrednie stymulowanie jąder słuchowych w pniu mózgu.

Najnowocześniejsze rozwiązania nie są zarezerwowane tylko dla osób młodych – ich zastosowanie w leczeniu nie ma ograniczeń wiekowych. Dzięki tym urządzeniom wiele osób z różnymi uszkodzeniami słuchu może nie tylko znów dobrze słyszeć, lecz także swobodnie się komunikować i pozostawać w pełnej aktywności przez długie lata. Wiele pionierskich projektów badawczych i wdrożeniowych zostało zapoczątkowanych właśnie w Polsce. Z dumą możemy mówić o polskiej szkole otologii.

Niedosłuch związany z wiekiem jest spowodowany zmianami degeneracyjnymi zachodzącymi w uchu wewnętrznym i ośrodkowym układzie nerwowym. Według niektórych badaczy, zmiany takie pojawiają się już po 30-tym roku życia.

Dr n. med. Marek Zadrożniak

Specjalista audiolog foniatra otorynolaryngolog, adiunkt Kliniki Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej UM w Lublinie

W miarę upływu czasu powoli nasilają się i zaczynają stwarzać coraz większe problemy w rozumieniu mowy, zwłaszcza u osób w tzw. wieku senioralnym. Powodują one powstanie niedosłuchu czuciowo-nerwowego. Wyróżniamy również niedosłuch przewodzeniowy związany z patologiami ucha zewnętrznego i środkowego. W tym rodzaju niedosłuchu poprawę może przynieść leczenie farmakologiczne lub operacyjne.

Niedosłuch czuciowo-nerwowy, w przeciwieństwie do przewodzeniowego, jest najczęściej nieodwracalny. Leczenie farmakologiczne może spowolnić szybkość jego narastania. Najważniejsze postępowanie sprowadza się do zaopatrzenia protetycznego niedosłuchu aparatami lub implantami słuchowymi. Z pomocą tego typu urządzeń można przywrócić normę słyszenia i w związku z tym poprawę rozumienia mowy. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza u osób w wieku senioralnym. Osoby te, często mają problemy ze zrozumieniem mowy, zwłaszcza, gdy ktoś mówi szybko lub niewyraźnie. Początkowo proszą o powtórzenie niezrozumianego przekazu, a z czasem często wstydzą się przyznać do dotykającego ich problemu. Zaczynają unikać kłopotliwych sytuacji, co powoduje izolację społeczną.

Duże znaczenie ma czas od momentu pojawienia się niedosłuchu do wdrożenia prawidłowego leczenia. Długo nieleczony niedosłuch powoduje deprywację słuchową. Jest to zjawisko polegające na tym, że uszkodzenie ucha wewnętrznego lub nerwu słuchowego powoduje blokadę w przepływie informacji słuchowej. Część dźwięków nie dociera do ośrodkowego układu nerwowego, w związku z powyższym komórki nerwowe nie pracują, a z czasem zanikają. Jest to proces nieodwracalny. Aby zapobiec temu procesowi, należy zmuszać komórki nerwowe do pracy. Osiągnąć to można poprzez wzmocnienie niesłyszanych przez pacjenta dźwięków aparatem lub implantem słuchowym. W ten sposób można przywrócić prawidłowy próg słyszenia. Nie należy więc zwlekać z zaopatrzeniem protetycznym niedosłuchu, jeżeli istnieją ku temu wskazania medyczne. Gdy proces deprywacji słuchowej nastąpi, to wtedy nawet najwyższej klasy aparaty słuchowe, jak również implanty słuchowe mają mniejszą skuteczność w poprawie rozumienia mowy.

Jaka jest rola aparatu słuchowego?

W przypadku umiarkowanych niedosłuchów najlepszym rozwiązaniem są aparaty słuchowe na przewodnictwo powietrzne. Jeżeli urządzenia te mają ograniczoną skuteczność lub gdy nie mogą być zastosowane z powodów medycznych, to wtedy można rozważać zastosowanie implantów ucha środkowego. W przypadku częściowej głuchoty oraz w sytuacji gdy niedosłuch jest zbyt głęboki i aparaty słuchowe nie przynoszą spodziewanych korzyści słuchowych, to można rozważyć zastosowanie implantów ślimakowych. Jeżeli istnieją problemy w zakresie ucha zewnętrznego lub środkowego, które uniemożliwiają zastosowanie aparatów słuchowych na przewodnictwo powietrzne, to można rozważyć zastosowanie aparatów lub implantów słuchowych na przewodnictwo kostne. Nowoczesne aparaty słuchowe i implanty słuchowe są tak naprawdę „miniaturowymi komputerami”, które dopasowuje się indywidualnie do każdego pacjenta.

Przedstawione sposoby postępowania pokazują, że nie ma osoby, u której nie można przywrócić prawidłowego słyszenia. Należy jednak pamiętać, że prawidłowe słyszenie nie oznacza prawidłowego rozumienia mowy. Aby zachować prawidłowe rozumienie mowy, nie należy zwlekać z wizytą u lekarza specjalisty audiologa, który wskaże prawidłowe postępowanie w każdym przypadku.