Prof. dr hab. n. med. Jerzy Kruszewski
Członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Alergologicznego oraz konsultant Kliniki Chorób Infekcyjnych i Alergologii Wojskowego Instytutu Medycznego CSK MON
Nieleczona astma oskrzelowa znacząco pogarsza jakość życia, skutkując zaostrzeniami, które mogą przyczyniać się do częstych hospitalizacji, a w najgorszym razie do zgonu. Bez względu na stan epidemiczny, chorzy powinni stosować zlecone terapie i dbać o dobrą kontrolę astmy. Jak objawia się astma?
Typowym objawem astmy u dzieci jest suchy kaszel, często związany z wysiłkiem lub narażeniem na dym, zapachy czy wdychanie zimnego powietrza. Często towarzyszy mu ,,granie w piersiach” i katar. Dziecko takie męczy się szybciej niż rówieśnicy. Dorośli skarżą się na kaszel, duszność, świsty przy oddychaniu oraz ucisk w klatce piersiowej. Często objawy te mogą występować w nocy i budzić chorego.
Jak wygląda diagnostyka astmy w dobie COVID-19?
Problemy diagnostyczne w astmie mają dwa aspekty: rozpoznawanie zachorowania na astmę i potem monitorowanie jej przebiegu w celu wykrywania pogorszenia kontroli i zaostrzeń. W trakcie pandemii powinniśmy starać się, o ile to możliwe, ograniczać wykonywanie badań dodatkowych i w większym stopniu wykorzystywać informacje uzyskiwane od pacjenta w trakcie zbierania wywiadu. Zarówno do rozpoznawania astmy, jak i oceny jej kontroli bardzo pomocny jest test kontroli astmy. Jego zaletą jest to, że nie wymaga on wykonywania badań dodatkowych, gdyż opiera się na analizie odpowiedzi pacjenta na 5 pytań dotyczących objawów astmy. Na podstawie potwierdzenia występowania objawów astmy lekarz może uprawdopodobnić rozpoznanie astmy. Jeśli jednak będą trudności z jednoznaczną oceną, lekarz może zadecydować o wykonaniu np. spirometrii. Wiemy, że dobra kontrola astmy w dobie pandemii COVID-19 jest szczególnie ważna, a jej monitorowanie przy użyciu testu kontroli astmy pozwala podejmować decyzje mające na celu utrzymanie jej na jak najwyższym poziomie.
Obecnie w leczeniu astmy dużą rolę odgrywają teleporady. Co pacjenci powinni o nich wiedzieć?
Należy przede wszystkim wyjaśnić chorym, kiedy mogą skorzystać z teleporady, a kiedy konieczna jest wizyta w gabinecie. W trakcie teleporady specjalista może oceniać, czy astma jest prawidłowo kontrolowana, zinterpretować wyniki badań, omówić z chorym plan leczenia. U części chorych na astmę, którzy w ramach samoleczenia stosują doustną immunoterapię alergenową, teleporada też może być użyteczna, szczególnie gdy zachodzi potrzeba modyfikacji dawkowania szczepionki, czy czasowe zaprzestanie jej przyjmowania. Jednak w każdej sytuacji, gdy teleporada z różnych przyczyn nie jest możliwa lub lekarz albo chory uważają, że taki kontakt nie spełnia oczekiwań, należy zdecydować się na kontakt bezpośredni.
Jakie są najnowsze, tegoroczne wytyczne GINA w leczeniu astmy?
Tegoroczna aktualizacja dotyczyła postępowania w dobie COVID-19. Zalecano m.in. kontynuowanie dotychczasowego leczenia, w szczególności glikokortykosteroidów wziewnych (ICS) i doustnych (OCS), jak również innych leków. Podkreślono, że odstawienie ICS często może prowadzić do potencjalnie niebezpiecznego pogorszenia astmy. Z kolei u chorych z ciężką astmą należy kontynuować terapię biologiczną i nie należy nagle odstawiać OCS, jeśli są stosowane. W przypadku ciężkich zaostrzeń zalecono podawanie leków z inhalatora ciśnieniowego z odmierzoną dawką przez ustnik lub ściśle dopasowaną maską na twarz. Podkreślono, że jeśli to możliwe, należy unikać nebulizatorów, bo generując aerozol, zwiększają ryzyko przeniesienia SARS-CoV-2 na innych pacjentów oraz na personel medyczny. Zalecono również unikanie wykonywania spirometrii u pacjentów z podejrzeniem lub z potwierdzonym COVID-19, ponieważ w wyniku wykonywania spirometrii cząsteczki wirusa mogą się rozprzestrzeniać w pomieszczeniu i narażać personel i pacjentów na ryzyko infekcji.