Dlaczego dbanie o prawidłowe szczotkowanie jest tak ważne?

Zapewne często zadajemy sobie pytanie stojąc przed lustrem: Czy mam zdrowe zęby? Czy prawidłowo je szczotkuję? Czy stosuję odpowiednie produkty higieny jamy ustnej?

Prof. dr hab. Marzena Dominiak

Kierownik Katedry i Zakładu Chirurgii Stomatologicznej we Wrocławiu, Prezydent Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego

Te i inne pytania świadczą o naszej wysokiej świadomości konieczności dbałości o zdrowie, które gwarantuje nam odpowiedni komfort i jakość życia. Prawidłowe szczotkowanie zębów to podstawa dobrej higieny, a odpowiednie wypracowanie właściwej metody szczotkowania i poprawnych nawyków higienicznych, często niesie za sobą spore wyzwanie. Naukę powinno się wdrożyć już od najmłodszych lat, wówczas jest ona gwarantem stworzenia poprawnych nawyków przestrzeganych przez całe życie.

Rodzic odgrywa kluczową rolę w edukacji swoich dzieci, a wychowanie higieniczne może przeprowadzić poprzez gabinet stomatologiczny, już we wczesnym wieku przedszkolnym. Dzieci są niecierpliwe, mogą mieć słabe zdolności manualne, dlatego tak ważne są treningi szczotkowania przeprowadzone u dentysty. Często to właśnie higienistka stomatologiczna odpowiedzialna jest za kształtowanie odpowiedniej postawy i nawyków oraz kultury mycia zębów u pacjentów małych i tych dorosłych. Umiejętność nauczenia pacjenta prawidłowej codziennej pielęgnacji zębów i dziąseł, oraz stworzenie systemu wizyt kontrolnych, jest niezwykle ważne.

Czy próchnica to problem społeczny?

Niestety tak, według danych Ministerstwa Zdrowia aż 89 proc. dzieci w wieku 7 lat ma próchnicę. Główną przyczyną tego stanu jest niewłaściwa higiena jamy ustnej i zbyt rzadkie kontrole w gabinecie stomatologicznym. Do prostych zasad dbania o zęby należy codzienne szczotkowanie pastą z fluorem, stosowanie szczoteczek międzyzębowych i jako uzupełnienie, płukanek kosmetycznych najlepiej niezawierających alkoholu. Kontrole u dentysty powinny odbywać się systematycznie przynajmniej co 6 miesięcy, a oczyszczanie zębów i dziąseł w zabiegach higienizacyjnych, 2-3 razy w roku. Istotna jest też odpowiednia edukacja dietetyczna, gdyż posiłki i przekąski spożywane w ciągu dnia, także wpływają na ryzyko próchnicy.

Wykazano, że błędne nawyki żywieniowe utrwalone w dzieciństwie wpływają nie tylko na częstotliwość występowania próchnicy i jej zaawansowanie, ale również na nadwagę i otyłość. Produkty bogate w węglowodany i gelatynizowaną skrobię, są uznane jako najbardziej próchnicotwórcze. Nieprawidłowe odżywianie prowadzi również do zaburzeń w jakości i ilości produkowanej śliny. Papkowata konsystencja posiłków, odwodnienie, to tylko niektóre z przyczyn zwiększenia gęstości śliny i zmniejszenia jej produkcji, co sprzyja zaleganiu resztek pokarmowych i rozwoju próchnicy.

Podsumowując: najważniejszymi elementami prawidłowej higieny jamy ustnej jest szczotkowanie miękką, prostą w kształcie szczotką zębową, stosowanie szczoteczek międzyzębowych i nici dentystycznych dobranych w gabinecie dentystycznym i w przypadku istnienia odsłonięć korzeni (tzw. recesji dziąsłowych), lub innych wyjątkowo trudnych miejsc (okolice za ostatnimi zębami trzonowymi), stosowanie szczoteczki jednopęczkowej. Prawidłowa profilaktyka i higiena jamy ustnej oraz opanowanie krwawienia dziąseł zapewnia lepsze i długotrwałe efekty leczenia, zapobiega próchnicy wtórnej i zapaleniu dziąseł.

Czy moje dziąsła przy szczotkowaniu krwawią?

Jeżeli tak, to jest często znak, świadczący o rozwinięciu się zapalenia dziąseł z powodu obecności płytki bakteryjnej wokół zęba. Nieleczone, zlekceważone zapalenie dziąseł, może przeistoczyć się w nieodwracalną postać choroby, zapalenie przyzębia (tzw. „paradontozę”), której końcowym etapem jest rozchwianie zębów i ich utrata. Istotny jest również związek bakterii wywołujących zapalenie przyzębia, bakterii beztlenowych, z chorobami sercowo-naczyniowymi, cukrzycą, przewlekłą chorobą nerek, chorobą Alzhaimera i innymi poważnymi chorobami ogólnymi. Aby zapobiegać zapaleniom dziąseł i przyzębia należy odpowiednio zadbać o domową higienę jamy ustnej i regularnie odwiedzać dentystę. Należy przestrzegać też kilka podstawowych zasad dotyczących prawidłowego mycia zębów jak: szczotkowanie zębów przynajmniej dwa razy dziennie, z odpowiednią długością i szczegółowością (również zęby trzonowe), stosowania różnych rodzajów i wielkości szczoteczek międzyzębowych, które powinny być dobrane, a ich używanie przećwiczone z prowadzącą higienistką w gabinecie dentystycznym.

Każdy pacjent, który zgłasza się do gabinetu stomatologicznego, powinien mieć przeprowadzone badanie przesiewowe, celem sprawdzenia stanu zębów, dziąseł i stanu przyzębia. Pomocnymi narzędziami do badań dziąseł są różnego rodzaju wskaźniki, ułatwiające obiektywną ocenę. Najpopularniejsze z nich to wskaźnik oceny jakości higieny jamy ustnej, wskaźnik oceniający stan dziąsła brzeżnego i badanie przyzębia sprawdzające czy występują kieszenie przyzębne. Jeżeli u pacjenta pojawią się podwyższone wyniki tych badań, powinien on zostać zakwalifikowany do aktywnej fazy leczenia zapalenia dziąseł, a w przypadku wykrycia choroby przyzębia – skierowany do specjalisty periodontologa. Systematyczna i odpowiednia higiena jamy ustnej powoduje utrzymanie jej w zdrowiu, co przynosi nam satysfakcję. Z kolei satysfakcja z wykonanej pracy napędza nas do utrzymania wysokiej jakości higieny. Zatem satysfakcja jest jednocześnie dla nas motywacją.

Dr hab. n. med. Ewa Czochrowska

Prezes Polskiego Towarzystwa Ortodontycznego

Mówi się, że afty są często następstwem wad zgryzu, czy to prawda? Co je wówczas powoduje?

Uraz mechaniczny jest tylko czynnikiem predysponującym, czyli takim który zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się aft, ale ich nie wywołuje. Nieprawidłowo ustawione zęby raczej nie powodują powstawania aft, jednak obecność aparatu ortodontycznego w ustach może być takim czynnikiem, szczególnie aparatu stałego, który jest przyklejony na stałe do zębów. U pacjenta podatnego na powstawanie aft, także aparat zdejmowany może je wywołać.

Dlaczego aparat ortodontyczny podrażnia jamę ustną?

Aparat ortodontyczny stały naklejony na zęby u większości pacjentów nie podrażnia jamy ustnej. Jednakże błona śluzowa warg, policzków oraz języka musi się przyzwyczaić do jego obecności na zębach. Zazwyczaj zajmuje to około tygodnia. W tym czasie pacjenci mogą stosować specjalny wosk lub silikon, który nakładają na aparat do czasu ustąpienia dolegliwości. Po kilku dniach błona śluzowa się „przyzwyczaja” i aparat przestaje obcierać. Także może się zdarzyć, że na skutek przesunięć zębów zaczyna wystawać drut na końcu aparatu i podrażniać policzek.

Aparat ortodontyczny stały lub zdejmowany może powodować jednakowe uszkodzenia w jamie ustnej – zgadza się Pani z tym stwierdzeniem?

Częściej podrażnienia wywołuje aparat stały niż zdejmowany, chociażby dlatego że jest on 24 godziny w jamie ustnej. Także aparat stały bardziej efektywnie przesuwa pojedyncze zęby niż aparat zdejmowany, także często dokładane są różne elementy do aparatu stałego, na przykład łuk na podniebieniu do poszerzania szczęki. Dlatego ważne jest przestrzeganie wyznaczonych wizyt kontrolnych na których ortodonta zarówno aktywuje aparat jak i sprawdza stan aparatu. Aparaty zdejmowane raczej nie powodują bolesnych uszkodzeń w jamie ustnej, bo jeśli coś pacjenta uwiera to przestaje go nosić. Oczywiście należy wtedy skontaktować się z ortodontą, żeby dopasował aparat.

Czy posiadacze aparatów ortodontycznych powinni dokładniej dbać o stan swoich zębów?

Zdecydowanie tak, jest to szczególnie ważne przy aparatach stałych, które są naklejone na zęby i utrudniają ich oczyszczanie z zalegającej płytki nazębnej. Jeśli zęby nie są dokładnie oczyszczane, to mogą się tworzyć odwapnienia naokoło zamków ortodontycznych, które pozostaną na zębach po zdjęciu aparatu. Do mycia zębów stosujemy pastę z fluorem, ponieważ jego działanie profilaktyczne na szkliwo zębów zostało niezbicie potwierdzone licznymi badaniami naukowymi. Fluor zawarty w pastach do zębów działa tylko miejscowo, na powierzchnię szkliwa i nie przedostaje się do organizmu. Tutaj także trzeba przypomnieć o regularnym zgłaszaniu się pacjentów na wizyty kontrolne, podczas których ortodonta zawsze sprawdza stan higieny zębów u pacjenta i udziela instruktażu, doradza jakiej szczoteczki do zębów najlepiej używać.

Czy stany zapalne dziąseł lub wirusy wokół jamy ustnej są przeszkodą do użytkowania aparatu zdejmowanego?

Na pewno tak, ponieważ stany zapalne dziąseł lub zakażenia wirusowe są przeciwwskazaniem do stosowania aparatu ortodontycznego. Należy wtedy odstawić aparat zdejmowany i skontaktować się z ortodontą, który zdecyduje o dalszym leczeniu. Stany zapalne dziąseł u młodych pacjentów, którzy głównie noszą aparaty zdejmowane, najczęściej są spowodowane złą higieną i zalegającą płytką nazębną. Manifestuje się to krwawieniem z dziąseł. Jeśli ortodonta stwierdzi obecność stanu zapalenia dziąseł, powinien udzielić wskazówek dotyczących higieny i odłoży leczenie aparatem zdejmowanym do czasu, kiedy higiena jamy ustnej się poprawi lub skieruje pacjenta do periodontologa.