Skóra jest największym i jednym z najważniejszych narządów chroniących nasz organizm przed światem zewnętrznym. Dlatego tak ważna jest jej odpowiednia pielęgnacja, szczególnie podczas leczenia onkologicznego.
Prof. dr hab. n. med. Adam Reich
Zakład i Klinika Dermatologii, Uniwersytet Rzeszowski
Jak leczenie onkologiczne wpływa na skórę? Od czego zależy skala uszkodzenia skóry po chemio i radioterapii? Jak długo trwa czas regeneracji skóry, czy możliwe jest jego skrócenie?
Chemioterapia jest leczeniem ogólnoustrojowym. Podajemy pacjentowi leki cytotoksyczne, które wpływają nie tylko na komórki nowotworowe, ale również na wszystkie inne komórki naszego organizmu, w tym składowe naszej skóry. One też podlegają wyniszczeniu, dlatego możemy zaobserwować m.in. zahamowanie wzrostu płytek paznokciowych, czy zmiany w obrębie samej skóry. Może być ona przesuszona, łuszczyć się, mieć tendencje do pękania. Nie możemy zapominać również o oddziaływaniu samego nowotworu. Jeśli choroba nowotworowa jest zaawansowana, mamy do czynienia z niedoborami witamin i wyniszczeniem organizmu, co przekłada się na zdrowie skóry.
Radioterapia jest leczeniem miejscowym. Polega na naświetlaniu chorego narządu znajdującego się wewnątrz naszego organizmu – np. raka piersi czy płuca. W związku z tym promieniowanie musi przejść przez skórę. Choć obecnie mamy do dyspozycji nowoczesne narzędzia do radioterapii, to skóra nadal jest poddawana napromienieniu. Dlatego w tych miejscach pojawiają się różnego rodzaju stany zapalne, ostre odczyny popromienne, łuszczenie, owrzodzenia. W dłuższej perspektywie w tej okolicy mogą wytworzyć się widoczne przebarwienia, a nawet kolejne stany nowotworowe w zakresie samej skóry. Na czas regeneracji skóry po leczeniu składa się kilka czynników – wiek pacjenta, stan ogólny (w tym współchorobowość), rodzaj i dawka terapii. Jest to zatem kwestia niezwykle indywidualna.
Dlaczego odpowiednia pielęgnacja skóry jest ważna na każdym etapie terapii onkologicznej? Jakie są konsekwencje jej braku?
Odpowiednia pielęgnacja skóry w trakcie leczenia onkologicznego jest bardzo ważna, ponieważ, tak jak wspomniałem, jej brak może doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym nawet do tworzenia się nowotworów w obrębie skóry. Terapia onkologiczna jest leczeniem toksycznym, stąd też stan skóry ulega znacznemu pogorszeniu. W trudnym okresie leczenia onkologicznego, pacjenci zapominają o swojej skórze, dlatego też ważną rolę w tym zakresie odgrywa personel pomocniczy, pielęgniarski, by uczyć chorych, w jaki sposób dbać o skórę. Jest to istotny element w całym procesie powrotu do zdrowia pacjenta.
W jaki sposób powinnyśmy dbać o skórę w trakcie chemio i radioterapii?
Bez wątpienia pacjenci onkologiczni, a już szczególnie leczeni radioterapią, powinni być pod stałą opieką dermatologiczną i dbać o swoją skórę w odpowiedni sposób. Dobrze „zaopiekowana” skóra łatwiej się regeneruje, jest elastyczna, bardziej odporna na zewnętrzne urazy. Powinniśmy zatem pamiętać o jej nawilżeniu, ale też o właściwej higienie. Jest ona kluczowa, ponieważ u pacjenta poddawanego chemioterapii lub radioterapii układ immunologiczny jest osłabiony. Należy ich chronić przed powikłaniami infekcyjnymi, w tym zakażeniami bakteryjnymi skóry.
Jakie składniki są kluczowe w produktach do odbudowy skóry?
Osoba z chorobą nowotworową powinna zadbać o siebie od środka – pamiętać o zdrowym odżywianiu i odpowiednim nawodnieniu. Jeśli chodzi o preparaty stosowane zewnętrznie, ważne by miały ono niskie pH, były delikatne dla skóry. W odbudowie naskórka dużą rolę odgrywają produkty emolientowe, zwłaszcza te zawierające ceramidy, lipidy. Najważniejsze jest to, by preparaty pielęgnacyjne nie podrażniały, ale odbudowywały barierę naskórkową oraz przywracały prawidłowy mikrobiom skóry, który u pacjentów onkologicznych bardzo często jest zaburzony.