Jednym z najczęściej występujących nowotworów w Polsce i na świecie jest rak jelita grubego. W Polsce każdego roku rozpoznawany jest u ok 18 tys. pacjentów.
Paulina Żukowska
Oddział Onkologii Klinicznie, Zachodniopomorskie Centrum Onkologii w Szczecinie
Małgorzata Rutecka
Oddział Onkologii Klinicznie, Zachodniopomorskie Centrum Onkologii w Szczecinie
Częstość zachorowania na raka jelita grubego wzrasta wraz z wiekiem. Do czynników zwiększających ryzyko rozwoju choroby zaliczamy m.in. niską aktywność fizyczną, otyłość, nieprawidłową dietę, palenie tytoniu, spożywanie nadmiernej ilości alkoholu, a także występowanie polipów jelita grubego w przeszłości oraz nieswoiste zapalne choroby jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna). W kilku procentach przypadków rak jelita grubego występuje rodzinnie.
Od czego zależy proces leczenia?
Leczenie raka jelita grubego uzależnione jest od zaawansowania choroby oraz stanu chorego. W początkowych stadiach choroby stosuje się głównie leczenie operacyjne, a u części chorych podaje się ponadto uzupełniającą 6-miesięczną chemioterapię. W sytuacji, gdy dojdzie do powstania przerzutów, w leczeniu systemowym, stosuje się zarówno klasyczną chemioterapię jak i leki ukierunkowane molekularnie.
Na przestrzeni ostatnich 30 lat powstała i rozwinęła się tak zwana onkologia spersonalizowana, co oznacza, iż potrafimy lepiej dobierać terapie do unikalnego profilu pacjenta. Nie uderzamy już tylko przy pomocy chemioterapii we wszystkie szybko dzielące się komórki organizmu, a do takich należą komórki nowotworu złośliwego, ale poznając dokładniej jego biologię i mechanizm ekspansji, działamy w sposób wybiórczy, starając się tę ekspansję powstrzymać. Rak jelita grubego to nie jest jedna choroba. To grupa chorób, dla której wspólnym mianownikiem jest oczywiście lokalizacja anatomiczna, ale które różnią się od siebie właściwościami molekularnymi. Aby odpowiednio zakwalifikować pacjenta do leczenia należy wykonać badanie molekularne z oceną stanu genów KRAS, NRAS i BRAF. W ramach Programów Lekowych NFZ, po spełnieniu odpowiednich kryteriów, możemy wdrożyć terapię lekami takimi jak bewacyzumab, panitumumab czy cetuksymab.
Grupą o gorszym rokowaniu są nowotwory związane z mutacją genu BRAF, którą wg najnowszych doniesień, można stwierdzić u ok. 10 proc. chorych. Z związku z gorszym rokowaniem oraz stosunkowo dużą grupą chorych poszukuje się wciąż nowych terapii z tzw. inhibitorami BRAF.
Jak zapobiec rozwoju choroby?
Jednym z czynników najsilniej wpływających na ryzyko wystąpienia raka jelita grubego jest dieta. Główny nacisk kładziony jest na wyeliminowanie z niej czerwonego mięsa, szczególnie wyskokoprzetworzonego oraz tłuszczów zwierzęcych. Mówi się, że zmiana nawyków żywieniowych może zredukować ryzyko zachorowania nawet o 70 proc. Jednak najważniejszym aspektem profilaktyki wystąpienia raka jelita grubego jest wykonanie testu przesiewowego, jakim jest badanie kolonoskopowe.
Narodowy Program Badań Przesiewowych istnieje w Polsce od 2000 roku. Od tego czasu skorzystało z niego ponad 100 tys. osób. Skierowany jest on głównie do osób w wieku 50-65 lat, bez objawów choroby takich jak: chudniecie, niedokrwistość, zmiana rytmu wypróżnień czy krwawienie z przewodu pokarmowego. Wykonanie profilaktycznej kolonoskopii pozwala nie tylko na wczesne wykrycie choroby, co oczywiście zwiększa szanse na wyleczenie, ale także, a może przede wszystkim dzięki temu badaniu możemy tej chorobie zapobiec. Rak jelita grubego rozwija się w ciągu kilku, kilkunastu lat na podłożu zmian łagodnych tzw. polipów, a wczesne ich wykrycie i usunięcie w trakcie badania kolonoskopowego zmniejsza ryzyko zachorowania nawet o 90 proc.