Adrianna Sobol
Psychoonkolożka i wykładowca Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Zakładzie Profilaktyki Onkologicznej, twórczyni platformy „Zdrowie zaczyna się w głowie”, na co dzień pracuje z pacjentami przewlekle chorymi, ich opiekunami, współpracownikami oraz personelem medycznym, popularyzuje wiedzę z zakresu profilaktyki zdrowotnej, tworzenia przyjaznych warunków pracy dla osób przewlekle chorych, wsparcia ich bliskich oraz komunikacji lekarza z pacjentem
Komunikacja pacjent-lekarz jest szczególnie trudnym typem relacji, do której każda ze stron wnosi swoje indywidualne style komunikowania informacji, potrzeby, ale także indywidualne czynniki osobowościowe. Najskuteczniejszym typem jest relacja partnerska oparta na obustronnym szacunku, zaufaniu i poczuciu, że siła sprawcza jest rozłożona równomiernie.
Największym problemem komunikacyjnym jest brak warunków do przeprowadzenia zaufanej rozmowy i niewystarczająca ilość czasu na konsultację z jednym pacjentem. Częstą trudnością jest także duże obciążenie emocjonalne związane z ciągłą ekspozycją na traumatyczne wydarzenia, powodujące wypalenie zawodowe, czy STS. To, co obserwuję szkoląc pracowników ochrony zdrowia, to duże zapotrzebowanie na kursy z zakresu komunikacji medycznej, które dają pełny wgląd w psychologię pacjenta i uczą podstawowych założeń samoopieki.
Dlaczego tak ważne jest by lekarz informował pacjenta o wszystkich możliwych metodach terapii i traktował pacjenta jako równego sobie partnera do rozmowy?
Choroba konfrontuje pacjenta ze wszystkimi towarzyszącymi mu strachami i lękami. Każe zatrzymać się i skupić w pełni na tym, co dzieje się z ciałem i umysłem. Te trudne emocje, które pojawiają się szczególnie w pierwszych fazach choroby z czasem ustępują miejsca akceptacji. Istnieje jednak stan, z którym pacjentom trudno jest sobie poradzić – poczucie utraty siły sprawczej. Takiej postawie można zapobiec, dając pacjentowi możliwości wyboru i współdecydowania o sobie. Mówi się, że pacjent poinformowany to pacjent, którego skuteczniej się leczy. Pośród takich pacjentów odnotowuje się znacznie niższe prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń nastroju i zaburzeń lękowych, które nasilane są przez nieprzewidywalne i niepodlegające kontroli wydarzenia.
Jakie mogą być efekty dobrej relacji lekarza i pacjenta?
Pozytywnych efektów jest mnóstwo i mają one zarówno pozytywne skutki behawioralne, psychiczne, społeczne, jak i somatyczne. Po pierwsze, prawidłowa relacja z lekarzem pomaga pacjentowi budować motywację do leczenia. Poczucie bycia zaopiekowanym wspomaga procesy regeneracji organizmu poprzez pośrednie działanie pozytywnego afektu na układ immunologiczny, a także dostarcza pacjentowi prawidłowych przekonań na temat leczenia, co redukuję katastroficzne myślenie. Dobra relacja pacjent-lekarz przekłada się także na chęć pacjenta do podejmowania aktywności poza leczeniem.
Pacjenci w chwili diagnozy są w dużym szoku, jak przygotować się do rozmowy z onkologiem, o jakich pytaniach powinniśmy pamiętać?
Idąc na rozmowę z lekarzem, warto postawić sobie za cel nie tylko aktywne słuchanie, ale także aktywne zadawanie pytań. Na skutek silnych emocji procesy uwagowe pacjenta zostają zakłócone, a po wyjściu z gabinetu niejednokrotnie wszelkie niezapisane informacje uciekają z pamięci. Wiedza redukuje lęk, a jakiekolwiek niejasności jedynie go potęgują, dlatego każdą wątpliwość pacjent powinien starać się wyjaśnić od razu. Pacjenci w obawie przed oceną, zatajają fakt zapomnienia danej informacji i zaraz po wyjściu z gabinetu poszukują uzupełniających informacji w internecie.
Przed wizytą lekarską warto pamiętać zatem o przygotowaniu listy pytań, którą pacjent zabierze ze sobą. Istnieje kilka przykładowych pytań, na które warto znać odpowiedź, budując świadomą postawę:
– Na jaki podtyp raka choruję?
– Jakie są dostępne dla mnie ścieżki leczenia?
– Jak będzie wyglądał proces leczenia?
– Jak skutecznie przygotować się do leczenia?
– Jakie są ewentualne skutki uboczne leczenia?
– Czego powinienem unikać w trakcie terapii?