Choroba niedokrwienna serca to obecnie w Polsce jedna z najczęstszych chorób przewlekłych.
Jarosław Kaźmierczak
Kardiolog, przewodniczący elekt Sekcji Rytmu Serca PTK, od 2014 do 2022 roku konsultant krajowy w dziedzinie kardiologii, od 2019 roku kierownik Kliniki Kardiologii Pomorskiego UM w Szczecinie
Może pojawić się niepostrzeżenie w wyniku długotrwałego oddziaływania na organizm tzw. czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. Warto zatem zwrócić uwagę nawet na najmniej charakterystyczne objawy, przeprowadzić szczegółowy wywiad z pacjentem, by zawczasu wprowadzić leczenie zachowawcze. Co jeszcze ważniejsze, trzeba identyfikować czynniki sprzyjające chorobie (czynniki ryzyka) i efektywnie je eliminować lub modyfikować, aby nie dopuścić do rozwoju choroby.
Choroba wieńcowa – jak i kiedy się objawia?
Klinicznie wyróżnia się dwie zasadnicze postaci choroby niedokrwiennej serca, zwanej także chorobą wieńcową – ostre zespoły wieńcowe oraz przewlekłe zespoły wieńcowe. Ostre charakteryzują się nagłymi niebezpiecznymi objawami. Wyróżnia się tutaj: nagły zgon sercowy, zawał serca (u nawet 80 tys. pacjentów w Polsce rocznie) oraz niestabilną dusznicę bolesną. Objawami zawału serca są nagłe, zwykle silne bóle w klatce piersiowej, najczęściej zamostkowe. Typowe są dolegliwości występujące w spoczynku. Oczywiście spektrum objawów jest szerokie, mogą pojawiać się również te nietypowe, jak np. bóle brzucha, nudności, wymioty, bóle barków, rąk, co też powinno zaniepokoić pacjenta i zwrócić uwagę lekarza.
Przewlekła choroba wieńcowa ma mniej intensywne symptomy, rozwija się niepostrzeżenie latami, co może być bardzo niebezpieczne. Głównym objawem jest wysiłkowy ból w klatce piersiowej, który ustępuje przy odpoczynku.
Jakie są przyczyny choroby wieńcowej?
Najczęstszą bezpośrednią przyczyną jest miażdżyca tętnic wieńcowych, czyli zmiany zawężające światło tętnic. Rzadziej bywają to zatory czy skurcze naczyń. Przyczyn samej miażdżycy jest wiele, a najważniejsze czynniki jej sprzyjające (tzw. czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego) to m.in. palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, wysokie stężenie cholesterolu LDL w surowicy krwi (ok. 200 tys. Polaków ma wrodzoną hipercholesterolemię rodzinną), cukrzyca, otyłość, mała aktywność fizyczna, nieprawidłowe odżywianie (zbyt dużo kalorii, tłuszczów, cukru, za mało warzyw i owoców), a także – co nie jest jeszcze należycie doceniane – zanieczyszczenie powietrza, szczególnie tzw. małymi cząstkami, które powstają głównie w procesach spalania węgla i drewna.
Jak często zespół wieńcowy występuje u chorych w Polsce i na świecie? Jaki jest profil pacjenta – kto najczęściej choruje?
Zachorowalność na chorobę wieńcową w Polsce jest dużo wyższa niż w innych krajach Europy. W Polsce na chorobę niedokrwienną serca choruje ponad 1,6 mln osób (4,2 proc. populacji). Wiek pacjentów też jest niższy – Polacy zaczynają chorować dużo wcześniej. Najczęściej są to osoby, u których występują wymienione czynniki ryzyka powodujące miażdżycę. Większość z przyczyn jest modyfikowalna, jednak to, na co nie mamy wpływu to wiek i płeć – choroba wieńcowa częściej występuje u mężczyzn. Bardzo obciążającym czynnikiem jest również wystąpienie choroby wieńcowej w młodym wieku u członka rodziny – ojca lub matki, przed 55. rokiem życia. Dlatego w prewencji ostrych zespołów wieńcowych kluczowy jest dokładny wywiad z pacjentem.
Jak wygląda proces diagnozy choroby wieńcowej? Jakie są jej objawy?
Podstawowe objawy to ból w klatce piersiowej podczas wysiłku lub sytuacji stresowej, ale mogą też wystąpić wcześniej wymienione niecharakterystyczne symptomy. W pierwszej kolejności należy wykonać standardowe badanie EKG – zwykle wychodzi ono prawidłowo, dlatego warto przeprowadzić próbę wysiłkową lub badania obrazowo-czynnościowe, scyntygrafię serca lub rezonans magnetyczny w celu oceny obecności obszarów niedokrwienia mięśnia sercowego lub tomografię komputerową tętnic wieńcowych. Jeśli podczas tych badań stwierdzi się nieprawidłowości, wykonuje się klasyczną koronarografię, czyli inwazyjne badanie kontrastowe tętnic wieńcowych, które pozwala na ocenę ewentualnych zwężeń. W przypadku istotności tych przewężeń można od razu wykonać zabieg leczniczy – angioplastykę wieńcową, najczęściej połączoną z implantacją tzw. stentów.
Jakie są dostępne metody leczenia w Polsce?
Wśród pacjentów planowo zakwalifikowanych do koronarografii u około 30 proc. przewężenia nie są istotne i chorzy są leczeni zachowawczo – poprzez eliminację czynników ryzyka i przyjmowanie leków doustnych. U 40 do 45 proc. pacjentów stosowana jest przezskórna angioplastyka wieńcowa z implantacją stentów. Reszta, 25-30 proc. chorych wymaga operacji kardiochirurgicznej, polegającej na wszczepieniu by-passów aortalno-wieńcowych. Zabieg ten wykonywany jest wtedy, gdy stwierdza się wiele przewężeń w większości tętnic wieńcowych. Chorzy zakwalifikowani do angioplastyki wieńcowej czy operacji by-passów także wymagają eliminacji i modyfikacji czynników ryzyka i przyjmowania leków doustnych.
Dowiedz się na temat: Szczepionka na miażdżycę. Jaką zapewni ochronę?