Zakrzepica żył głębokich przebiegając często bezobjawowo stwarza ryzyko wystąpienia zatoru płucnego i nagłej śmierci. Czy żylaki mogą zwiększać ryzyko jej wystąpienia?
Prof. dr hab. med. Marcin Gabriel
Klinika Chirurgii Naczyniowej, Wewnątrznaczyniowej, Angiologii i Flebologii
Jak objawia się zakrzepica żylna?
Zakrzepica żylna, nazywana też zapaleniem żył, to proces polegający na odcinkowym powstaniu zakrzepu w świetle pni żylnych. Obie nazwy stosowane są zamiennie, jakkolwiek używając ich prawidłowo, termin „zakrzepowe zapalenie żył” dotyczy patologii naczyń powierzchownych, natomiast „zakrzepica żylna” dotyczy żył głębokich.
W pierwszym przypadku manifestacja objawów jest dużo silniejsza. Zazwyczaj pojawia się silny ból, zaczerwienienie i wzmożone ucieplenia skóry oraz twardy opór w okolicy chorego odcinka naczynia, co wynika z silnego odczynu zapalnego pomiędzy zakrzepem a ścianą naczyniową. Jednakże coś za coś – pomimo dokuczliwych i długotrwałych objawów klinicznych połączenie pomiędzy zakrzepem a ścianą naczyniową jest tak silne, że rzadko obserwujemy urywanie się zakrzepu i powstawanie zatorowości płucnej.
W przypadku zakrzepicy żył głębokich reakcja zapalna jest słabo zaznaczona, co skutkuje słabo wyrażonymi objawami. Niemniej słabe połączenie zakrzepu ze ścianą naczyniową grozi łatwym urywaniem się fragmentów zakrzepu i wystąpieniem zatorowości płucnej.
Jakie czynniki zwiększają ryzyko powstania zakrzepicy żylnej?
Są to wszystkie te zdarzenia, które zaburzają równowagę triady Virchowa. Według pioniera medycyny naczyniowej czynnikami sprzyjającymi powstaniu zakrzepów są zmiany w strukturze ściany naczyniowej (np. uraz żył, toksyczne działanie środków chemicznych, w tym leków, substancji odurzających lub sklerotycznych), składzie krwi (np. wrodzony lub nabyty deficyt czynników przeciwzakrzepowych, odwodnienie, przewlekłe choroby zapalne lub nowotworowe, operacje) lub charakterze jej przepływu (zastój krwi w żylakach, otyłość brzuszna, upośledzenie sprawności pompy mięśniowej, szczególnie u osób długotrwale siedzących, z niedowładami lub z unieruchomieniem stawów przez ortezy lub opatrunki gipsowe).
Zatem niesłusznie traktuje się żylaki tylko jako defekt kosmetyczny – one także zwiększają ryzyko powstawania zakrzepicy.
Żylaki zwiększają ryzyko rozwoju zakrzepowego zapalenia żył powierzchownych. Zaleganie krwi w poszerzonych pniach żylnych jest czynnikiem silnie predysponującym do powstawania zakrzepów. Zasadniczym objawem jest długotrwałe stwardnienie pni żylnych, zaczerwienienie i wzmożone ucieplenie okolicy żylaków oraz wystąpienie silnej reakcji bólowej.
Choroba jest dokuczliwa, a wolno ustępujące objawy budzą niepokój pacjentów – niemniej zazwyczaj choroba ta nie jest stanem zagrożenia życia. Należy jednak pamiętać, że w 10-20 proc. przypadków zakrzepy z żył powierzchownych szerzą się do żył głębokich, co zdecydowanie zwiększa ryzyko wystąpienia groźnej zatorowości płucnej. Jedynym sposobem oceny lokalizacji zmian jest wykonanie badania duplex Doppler żył kończyn dolnych.
Aby krążenie żylne było prawidłowe, konieczne jest wdrożenie profilaktyki. Jak można przeciwdziałać zakrzepicy?
Jeśli znamy przyczyny powstania patologii żylnej, łatwo określić sposoby zapobiegania. Jeśli chodzi o profilaktykę zakrzepicy, wskazane jest usunięcie żylaków, stosowanie odpowiedniej kompresjoterapii i nawodniania. W przypadku zwiększonego ryzyka rozwoju zakrzepicy należy uwzględnić wdrożenie profilaktyki farmakologicznej.